ابوالحسن قزوینی (۱۲۴۲قزوین - ۱۳۴۹ تبریز) فرزند ملاموسی معروف به اقبال‌السلطان و اقبال آذر خواننده موسیقی ایرانی و صاحب یکی از قوی‌ترین صداها در آواز ایرانی بود.آموزش ردیف‌های موسیقی را نزد استاد حاج ملا عبدالکریم جناب قزوینی آموخت. خوانندگی را در آیین تعزیه خوانی آغاز نمود. به همراه گروه تعزیه قزوین برای اجرا بارها در تکیه دولت تهران و نیز در تبریز تعزیه خوانی نمود. خوانندگی وی، نمونه‌ای ازشیوه آوازی مکتب قزوین است. وی در دستگاه محمدعلی میرزا و احمدشاه رفت و آمد داشت.شهریار در وصف او غزلی با این مطلع سروده‌است:
گرفت رونق از «اقبال» کار موسیقی شکفت از گل رویش بهار موسیقی
اقبال آذر در سال ۱۲۹۳ خ به همراه درویش خان، حسین طاهرزاده و عبدالله دوامی برای پر کردن صفحه به تفلیس سفر کرد که مورد استقبال مردم قرار گرفت به طوری که در مصاحبه‌ای که در اطلاعات هفتگی (شماره ۱۲۴۹) مهرماه ۱۳۴۴ از وی شد اشاره کرده‌است که ۹ بار او را به صحنه برگرداندند. تمامی پولی که از این کنسرت عاید وی شده بود صرف امور خیریه گردید.
اقبال به دعوت کمپانی مونارچ رکورد ( Monarch Record ) صفحاتی را ضبط کرد که هم اکنون تعدادی از آنها موجود است و بسیاری از آنها نیز به دلیل آشوب‌ها در جنگ جهانی اول از میان رفت. تعدادی از صفحات نیز که هم اکنون در آرشیو صدا و سیما موجود است . او در کنسرت آذربایجان تمام آوازها را به فارسی خواند و در آخر شعری از عارف قزوینی خواند که با جمله «... که خانه خانه غیر است یا که خانه خانه ماست» به پایان رسید.
در زمان سکونت در تهران و هنگامی که به عنوان مأمور در رادیو و بخش موسیقی مشغول به کار شد، به دلیل تنگ‌چشمی‌ها و حسادت دیگران، استقبال چندانی از وی و ضبط کارهایش نشد و پس از یک سال دوباره به تبریز برگشت.
اقبال آذر چهار بار ازدواج کرد.شاگردان اصلی اقبال ۵ نفر بودند: رضاقلی میرزا ظلی، سرتیپ سیف، شیخ عبدالحسین ترک، ملوک ضرابی و ابراهیم بوذری و صدیف.
منابع:
با زمزمه هزار دستان، سید جواد حسینی ، نی ، ۱۳۸۲.
مشاهیر قزوین، مهدی نورمحمدی، سایه گستر، ۱۳۸۹.
سرگذشت موسیقی دانان قزوین در دوره قاجار و اوایل عصر پهلوی، مهدی نورمحمدی، حدیث امروز، ۱۳۸۶.
صد و پنجاه سالگی اقبال آذر، از مزرعه تا دربار.
مصاحبه مرتضی حنانه با ابولحسن خان اقبال آذر در صد سالگی ایشان.
فیلم مستند اقبال ایران به کارگردانی نیما حسن بیگی.
2017 © All rights reserved.