ازدان

نام صحرایى است كه آتشكده رى در آن‌‌جا بنا شده است و آن مخفف ایزدان به مناسبت وجود همین آتشكده (كه جایگاه پرستش ایزدان است) بوده است. صحراى ازدان پهنه‌‌اى از رى را مى‌‌گفته‌‌اند كه آتشگاه رى آن‌‌جا بنا شده بوده است.

حسین كریمان را در باب این پهنه تحقیقى است كه در صص 18 -20 كتاب «برخى از آثار بازمانده از رى قدیم» تألیف دیگر خود درج كرده است، و ملخص آن چنین است:

 «ظاهراً به مناسبت وجود آتشگاه كه جایگاه پرستش ایزدان است، آن‌‌جا را صحراى ایزدان و به تلخیص ازدان گفته‌‌اند، كه اكنون شامل پهنه واقع میان بهنام وسط ورامین و فیروزآباد رى و جنوب و جنوب شرقى امین آباد است و چال طرخان و تپه میل و قلعه نو را در میان دارد؛ مؤید این‌‌كه این‌‌جا را به مناسبت ایزدان مورد پرستش در آتشگاه ازدان نام داده‌‌اند، آن‌‌كه در شهرستان قم نیز در بخش خلجستان كوهى است كه در آن باقى مانده بنایى وجود دارد كه مربوط به آیین زردشتى است و آن را نیز كوه یزدان مى‌‌خوانند.

پرستشگاه زردشتی

 نام صحراى ازدان در ضمن بیتى در قصیده ابن كربویه رازى نیز درج آمده است. / مختصرالبلدان ابن قتیبه، ص 272.

تپه میل

 در پهنه صحراى ازدان آثار بناهاى عظیم متعدد از عهد باستان به چشم مى‌‌خورد، یكى از آن‌‌ها بقایاى آتشگاه رى است، به استناد قول مسعودى این آتشگاه را انوشیروان در آن‌‌جا پى افكنده است. / مروج‌‌الذهب، جزء 1، ترجمه فارسى ابوالقاسم پاینده، ص 604

 از بناهاى باستانى دیگر در صحراى ازدان محلى است كه اكنون به نام تپه چال طرخان خوانده مى‌‌شود. شیوه این بنا به سبك عهد ساسانى است. جز این دو در آن نزدیكى‌‌ها بقایاى اطلال و رسوم دیگر نیز وجود دارد كه سید محمدتقى مصطفوى در نوشتارى بدان‌‌ها اشاره كرده است. / اطلاعات ماهانه، ش 48، سال 1330