پل ورسک

پل ورسک – پل طاقی است روی رودخانه، دره، یا هر نوع گذرگاه که ‌آمد و شد را ممکن ‌سازد. واژه پل که در پهلوی به صورت  (Puhl)  آمده، در زبان فارسی به صورت پول نیز به کار رفته است. مانند سرپولک به لهجه تهران قدیم.
هزاران سال است ایرانیان هنر پل سازی را آموخته اند. کهن ترین پل قوسی ایرانیان که تا کنون شناخته شده مربوط به عصر اورارتوها در قرن هشتم پیش از میلاد حضرت مسیح است که از سنگ‌های بزرگی بر رود ارس ساخته شده است. از دوره هخامنشی و ساسانی و دوره های پس از اسلام نیز پل‌های قوسی فراوانی در جای جای ایران برجاست.  پل‌های جوان تری نظیر سی و سه پل، پل خواجو و پل کرخه با بیش از 400 سال قدمت که شهره خاص و عام است. گواه این دیرینگی است .
پل استراتژیک ورسک  شاهکاری مهندسی- معماری و افتخاری ملی است که در جهان نیز نامی معتبر دارد. مرتفع ترين پل راه آهن به شماره  ۱۵۳۴  در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.  این پل نمادی از تلاش و کوشش خارق العاده انسان در آفرینش بنایی بدیل است و نشانی از پیروزی فناوری و دانش راه و ساختمان بر طبیعت خشن کوهستان است.  این پل را مهندس والتر اینگر اتریشی(آرامگاه والتر اینگر در نزدیکی پل ورسک قرار دارد.)  از شرکت مهندسی دانمارکی Kampsax  با تضمین ۷۰ ساله آنرا در ورسک عباس‌آباد در جاده فیروز کوه ( قريه ورسک بدان زمان  20خانوار جمعيت داشت ) طراحی کرد و به کمک کارگران بومی و مهندسان و همت مجلسیان و نظارت و پیگیری رضا شاه ساخت. این پل شمال و جنوب راه آهن سراسری را به هم مرتبط می سازد.
حیرت آور است که این پل عظیم با ابزار آلات بسیار ساده مانند دینامیت و دریل دستی و بدون هیچ سازه فلزی، از ملات سیمان و شن شسته شده و آجر بنا شد. در حقیقت ساختمان پل آرماتور ندارد و تنها از ملات غیر مسلح ساخته شد. پل ورسك با ۶۶ متر دهانه قوسي ، ۱۱۰متر ارتفاع از ته دره ، طول کلی 2/73 متر (۸۶) وحجم  ۴۵۰۰ مترمکعب، دوميليون وششصدهزار تومان هزينه داشت. پل ورسك و سه خط طلايي كه هر بيننده‌اي را  با شگفتی محو تماشاي خود مي‌كند.
رضاشاه خود بر ساختش نظارت داشت و با سفر به سوادکوه زادگاهش آنرا افتتاح کرد. مهندس  اینگر برای اطمینان بخشی از استحکام بنا هنگام عبور نخستین قطار از روی پل زیر آن ایستاد. رضا شاه كلنگ ساختمان راه آهن سراسري را در23 مهرماه 1306 در تهران محل فعلي ايستگاه تهران بر زمين زد و ساخت راه آهن از سه نقطه در جنوب ،مركز و شمال آغاز شد و در شهريور 1316 خاتمه يافت و سوم شهريورماه 1317 با تشريفاتی خاص رسما افتتاح و بهره‌برداري شد.
در سال ۱۹۴۳ میلادی هیتلر از رضاخان خواست  تا پلهای مسیر راه آهن از جمله پل ورسک را منهدم کند که در رسیدن نیروی کمکی و تدارکات متفقین به شوروی تاخیر افتد تا آلمان فرصت کافی برای نابودی استالینگراد را بیابد . هیتلر قول داد بعد از پیروزی آنها را دوباره خواهد ساخت. رضاشاه پاسخ داد با اعلام بی طرفی هیچ کشوری حق ورود به خاک ایران ( متفین براحتی ایران را اشغال کردند) را در زمان جنگ ندارد و از این کار خود داری کرد.
این پل افزون بر کارکرد عملیاتی اش در شمار جاذبه های گردشگری است که جهانگردان خارجي نيز به دیدنش رغبت دارند. زیرا عظمت و بزرگي این پل و اراده آهنين طراح وسازندگان آن را هر بیننده ای می ستاید.
هرجا كه اراده اي توانا ظهور یابد، شگفتي ای افسانه‌ وار پديد آيد که اهل نظر را مجذوب عظمت و اهمیت خود کند و آحاد بشر را فایده ای بسیار رساند.
مهم این نیست که ساخت این پل را هنر کارگران بومی یا والتر اینگر اتریشی یا رضاشاه یا نمایندگان مجلس و یا همه آنها بدانیم. مهم این است که وقتی کاری خوب انجام شد، همه بدان می بالند و افتخار می کنند و آن را از آن خود می شمارند به عکس زمانی عملی نتیجه ای بد آرد. داستان کی بود کی بود من نبودم براه می افتد و همگان از آن می گریزند. باید از گذشتگان بیاموزیم و کاری کنیم و چیزی بسازیم که همه از آن بهره برند و فیض یابند آن کنیم که مصلحت مردم است و منافع ملی مان در آن است فرزند هنر باشیم نه فرزند پدر تا بدان زنده کنیم نام پدر.  زیرا اعمال نیک و بدمان برای قضاوت در تاریخ ثبت خواهد شد.
منابع:
فرهنگ معین.
پایگاه خبری راه آهن جمهوری اسلامی ایران.
روزنامه آفتاب يزد، ش 2565 .
همشهری آنلاین نوشته محمد ملاحسینی.