مرکز مطالعات و مدیریت ایران

مرکز مطالعات و مدیریت ایران - مرکز مطالعات و مدیریت ایران، شعبه دانشگاه هاروارد(دانشگاه امام صادق)، در سعادت آباد را نادر اردلان (1318 ش. تهران) طراحی کرده است. او به مدت ۵ سال هم از سال ۱۳۴۶ ش. در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران به تدریس مشغول بود. او در شرکت معماری عبدالعزیز فرمانفرماییان به عنوان طراح ارشد مشغول به کار بود.
مشخصات طرح مرکز مطالعات مدیریت ایران:
کاربری بنا: عمومی دولتی
کارفرما: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (وزارت فرهنگ و هنر)
مشاور طراحی بنا: عبدالعزیز فرمانفرمایان
زمان احداث: 1349
زمان بهره برداری: 1351
بهره بردار: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری-دانشگاه امام صادق
زیربنای مجموعه: 8386
تعداد طبقات: متغیر (1تا 3 طیقه)
سیستم سازه: اسکلت بتنی
سطح اشغال: 20%
دانشگاه امام صادق (ع) تهران 1351/1349
طراحی این مجموعه به منظور تاسیس شعبه ای ازدانشگاه هاروارد که به آموزش و مطالعه در رشته های مدیریت، در مقاطع تحصیلات تکمیلی اختصاص داشته باشد، برنامه ریزی و برای طراحی به یکی از بزرگترین مهندسین مشاور ایران یعنی دفتر عبدالعزیز فرمانفرماییان سپرده شد و طراحی آن توسط نادر اردلان صورت گرفت و با برخورداری از کلیه امکانات آموزشی، کمک آموزشی، فرهنگی، تفریحی و ورزشی درسطح استانداردهای بین المللی و با ساختاری الهام گرفته از باغ های ایرانی، طراحی و اجرا شد. دانشگاه در بستری سبز بر فراز تپه و در زمینی در غرب تهران، به مساحت ۳۸۵۰۰ متر که دارای یک شیب ۶ درصدی از شمال به جنوب می باشد، در بیست بلوک با ارتفاع متغیر یک تا سه طبقه و در مجموع بازیربنایی معادل ۸۳۸۶ متر مربع احداث شد.
در این مجموعه بعد از انقلاب هم تغییراتی صورت گرفته که در کل باعث ایجاد اغتشاش در طراحی سایت و ناهماهنگی اجزای اصلی آن شده است.
مجموعه در بخش میانی سایت و در امتداد محوری که از ورودی اصلی آغاز شده، در ساختاری درونگرا و با حیاطی با پلان مستطیل شکل که محور طولی آن در امتداد محور شرق ـ غرب می باشد، واقع شده است. فضاهای ورزشی در ضلع غربی محور ورودی و در شمال محدوده مستطیل ذکر شده، طراحی شده اند.
ساختار کلی طرح برگرفته از باغ ایرانی به ویژه باغ فین کاشان می باشد که مسیرهای آب به همراه کوشک مرکزی، این تداعی و تشبیه را بیشتر القاء کرده اند. محل قرارگیری ساختمان ها، مانند صفه ای درنظر گرفته شده است، ساختمان هایی آجری، با سقفی و پوشش نیم استوانه که هریک حیاط ۶ ضلعی کوچکی درون خود دارند، با قرار گرفتن پیرامون باغ مرکزی با پلان مستطیل شکل و به ابعاد ۶۵×۱۲۰ متر، کالبد اصلی طرح را تشکیل می دهند. عناصر فضایی آن ساختاری منظم و مدولار به صورت خطی پیرامون مستطیلی که بدنه های حیاط مرکزی را تشکیل می دهد ساماندهی شده اند.
ورودی از جبهه شرقی که بلوکی سه طبقه است و عمدتا فضاهای اداری در آن قرار گرفته، تعریف شده است. طول مستطیل حیاط در دو طرف، از شانزده بلوک تشکیل شده و هر کدام از این بلوک ها شامل چهار اتاق است که پیرامون حیاطی شش ضلعی جا گرفته اند (به نظر می آید، از نظر انتظام فضایی، یک الگو برداری از مدارس سنتی ایران بوده است). قرار گیری این بلوکها در کنار هم، فضاهای پر و خالی متنوعی را در درون و بیرون حیاط مرکزی ایجاد کرده است. در ضلع غربیِ حیاط، فضایی بزرگ با ظرفیت هشتاد نفر طراحی شده، که با دیوارهای آجری علاوه بر زیبایی، اصول آکوستیکی نیز در آن رعایت شده است. و نور آن نیز توسط نور گیر سقفی بام که به شکل هشت ضلعی است تامین می شود. در ضلع شمالی حیاط، هم راستا با محور کوشک مرکزی، سالن غذاخوری طراحی شده که هم اکنون به سالن اجتماعات تغییر کاربری داده و پلان آن ترکیبی از عناصر هندسی منظم به ویژه هشت ضلعی بوده و تاسیسات مربوط به آن در فضایی مستطیل شکل در قسمت غربی آن قرار گرفته است.
در میان حیاط ساختمانی کوشک مانندکه در برش افقی به شکل چلیپا است و نسبت به محور اصلی باغ 45 درجه چرخیده در سه طبقه (دوطبقه و یک زیر زمین) برای کتابخانه طراحی شده که با تمهیداتی مانند ستون های بلند و بدون انقطاعِ بتنیِ نمای خارجی، دیوارهای یکپارچه آجری و پنجره های کرکره ای تقریبا سرتاسری وسطوح یکدست شیشه ای در میانه نما، ساختمان را به صورت طبقه به نمایش میگذارد. کتابخانه با سیستم باز طراحی شده که در طبقه همکف دارای چهار مخزن و در طبقه اول هم یک مخزن برای مجلات و نشریات دارد و پله ای با پلان دایره ای شکل ارتباط طبقات را فراهم می کند. (در سالهای اخیر کتابخانه تغییر عملکرد یافته است)
در این مجموعه توام با توجه به فرم ساختمان و هندسه آن، توجه خاصی نیز به مسائل عملکردی و روابط بین عملکردها شده و در تامین نور و دید مناسب فضاها، استقلال فضاها و عملکرد ها و ارتباط آنها، دقت خاصی به کار رفته است.
استفاده از عناصر و مفاهیم معماری گذشته، مانند حیاط مرکزی، ساختار باغ ایرانی، کوشک، درونگرایی، برونگرایی، هندسه منتظم، پوشش های قوسی و کاربرد آجر به عنوان مصالح اصلی ساختمان، بیان گر نهضت پست مدرنیسم در معماری به ویژه در گرایشهایی که به بوم و بستر توجه دارند، می باشند.
سازه این بنا از بتن مسلح است و عناصر سازه ای، آشکارا در معرض نمایش قرار گرفته اند. آجر به عنوان مصالح غالب، در بدنه های بیرونی و هم بیشتر فضاهای داخلی، استفاده شده است.
ساختمان دارای هشت نمای اصلی است. چهار نما داخل حیاط مرکزی و چهارنمای بیرونی و ترکیب احجام بیشترین تاثیر را در ایجاد نماها داشته است. تکرار عناصر مدولار و گسترش آن در امتداد افق با تناسبات عمودی پنجره ها به تعادل رسیده است. پس و پیش شدن احجام و بازی نور و سایه بر نماها که دارای بافت گرم آجری هستند و در کنار عناصر طبیعی آب و درخت، مناظر زیبایی ایجاد کرده است.
این کار یکی از موفق ترین کارهای اردلان است که نمونه بارزی است از مفاهیمی که اردلان در کتاب حس وحدت به دنبال تبیین آن ها بوده است. طرح مدرسه یکی از اصلی ترین دغدغه های اردلان، یعنی هندسه را یاد آور می شود. او هندسه را یکی از وجوه معماری در بعد جهانی می داند. و می بینیم که یکی از مهم ترین ویژگیهای این طرح استفاده توامان از الگوهای متفاوت طراحی و انتظام فضایی است؛ طرح مدرسه همواره در میان دو الگوی ساختمانی بر گرد حیاط مرکزی و باغ ایرانی، و سه انتظام فضایی ِ چهار ایوانی، دو ایوانی و تک ایوانی و کوشک در نوسان است. تمهیداتی که در طرح مجموعه به کار رفته، بیشتر از ترکیب و در هم آمیختن ِ این الگوهای سنتی متوجه در کنار هم نشاندن آنها بوده است؛ گویی ایجاد این خصائل چند گانه را باید از نیات اولیه و اصلی طراح بر شمرد.
منابع
- بانی مسعود، امیر . معماری معاصر ایران/ تهران: نشر هنر معماری قرن، چاپ پنجم(ویرایش دوم)، زمستان ۱۳۹۱
- میرمیران، هادی - اعتصام، ایرج - میرمیران حمید . معماری معاصر ایران: 75 سال تجربه بناهای عمومی (1300 تا 1375 هجری شمسی)، زیر نظر وزارت مسکن و شهرسازی و معماری، دفتر معماری و طراحی شهری، سازمان مجری ساختمان ها و تاسیسات دولتی و عمومی، با همکاری مهندسین مشاور نقش جهان - پارس / تهران: شرکت طرح و نشر پیام سیما، 1388