کاروانسرای کثیفی که بازار فاخر شد.

مدرسة مجمع الصنايع در بنايى كاروانسرا مانند، در جنوب بازارچه صندوق دار و غرب جبه خانة مباركه(محل ساخت يا نگهدارى اسلحه و مهمات) –واقع در غرب سبزه ميدان و جنوب شرق ميدان ارك- قرار داشت(ر.ك: نقشه تهران، ترسيم كرشيش؛ اعتمادالسلطنه، 1382 ،ج1، 93 .) نام خيابان جبه خانه، از انبار شاهى (انبار مهمات، لباس خانه يا جبه خانه) واقع در آنجا،آمده بود(معتمدى، 1381 ، 229 .) تا سال 1269ق. اين محل مقر تجمع كسبة دورة گرد(جگرگ پز،كاه فروش،نعل بند و مانند آنها) و جايى كثيف و ناشايست بود و به دستور ناصرالدين شاه،على قلى خان مقدم مراغه اى(حاجب الدوله)، آنجا را به محلى براى گردش مردم و بساط اندازى در ماه رمضان تبديل كرد تا «… امتعة متنوعة ايران و فرنگ، مشابه اكسپوزيسيون(نمايشگاه) در نهايت آراستگى…» در آنجا عرضه شود(اقبال، 1327، 61 .( همچنين، به دستور شاه، سرايى دولتى و تاجر نشين در آنجا احداث كردند كه حجرات فوقانى وتحتانى و دكاكين آن با بلورينه آلات رنگين تزيين شده بود…»(اقبال،1327، 62 .) به نظر مى رسد فكر تأسيس مدرسة مجمع الصنايع در اين مكان و برنامه نوسازى كالبدى ميدان و ايجاد اماكن تجارى و دولتى و رونق دادن كسب و كار در آن فضا ارتباط داشت. نوسازى اين ميدان يك سال پس از قتل امير كبير صورت گرفت(اقبال،1327 ،62 و 66 .(به طور كلى مى دانيم اين مكان به شكل يك كاروانسرا بود و تا دهة سى قرن حاضر، مكان مزبور به شكل «سرا» يى بزرگ در ابتداى بازار توتون فروشان،با نام مجمع الصنايع شناخته مى شد(اقبال، 1327،66؛ ذكاء، 1342، 20 .) يك در كاروانسرا به خيابان بوذرجمهرى و ديگرى به بازار منوچهر خان باز مى شد(بازارچه هاى تهران، 1336، 41 .) اين مكان حجره هاى فراوان و گوناگون داشت كه در هر حجره هنرمندان و صنعتگران با شاگردان و دستيارانشان مشغول بودند(ذكاء، 1342، 20 .) ظاهراً وقتى فعاليت مجمع الصنايع به ركود كشيده شد منيرالسلطنه (همسر ناصرالدين شاه) مكان آن را خريدارى كرد و در ايام محرم و صفر در آنجا روضه خوانى برپا مى شد (بازارچه هاى تهران،1336، 41)