۶.۴ – در دوره ناصرالدین شاه
دوران ۵۰ ساله حکومت ناصرالدین شاه قاجار دوران اقتباس الگوهای فرنگی در شیوه زندگی مردم و تغییر چهره و ساختار شهر تهران بود. نخستین صدراعظم ناصرالدین شاه، امیرکبیر، ظرف ۳ سال امور بهداشتی، انتظامی و اقتصادی پایتخت را سازماندهی کرد. بسیاری از اصلاحات و اقدامات دوران کوتاه زمامداری او (ذیقعده ۱۲۶۴- محرم ۱۲۶۸/اکتبر ۱۸۴۸- نوامبر ۱۸۵۱م)، سرآغاز شکلگیری ساختارها و نهادهای نوین شهری بود.
امیرکبیر کارخانههایی مانند پارچهبافی، شکرریزی، چینی و بلورسازی، کاغذسازی، کالسکهسازی، چدنریزی و فلزکاری و دیگر صنایع کوچک به وجود آورد. شماری صنعتگر را برای آموختن شمعسازی، کاغذسازی، بلورسازی، چدنریزی، نجاری و تصفیه قند و شکر به روسیه فرستاد و کارگاههای تفنگسازی و باروتکوبی و دیگر صنایع نظامی ایجاد کرد. [۱۹۱] در ۱۲۶۶ق در سراسر پایتخت ۴۲ قراولخانه ساخته شد و این نخستین نهاد انتظامات نوین در تهران است. در بیرون شهر نیز ۸ سربازخانه ساختند که اولین پادگانهای نظامی تهران در قالب جدید آن به شمار میرفت. [۱۹۲] در ۱۲۶۷ق برای جمعآوری زباله و تنظیف شهر نظامی برقرار شد؛ برج و باروی شهر تعمیر گردید و کارگاههای اسلحهسازی و کالسکهسازی در جباخانه تهران دایر شد. همچنین آب شهر به واسطه لایروبی نهر احداثی حاج میرزا آقاسی (که آب را از کرج به تهـران مـیآورد) فراوان شد. [۱۹۳]
۱۹۱. ↑ اعتمادالسلطنه، محمدحسن، المآثر و الآثار، ج۱، ص۹۳، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۶۳ش.
۱۹۲. ↑ سپهر، محمدتقی، ناسخ التواریخ، ج۲، ص۳۶۹، به کوشش جهانگیر قائم مقامی، تهران، ۱۳۳۷ش.
۱۹۳. ↑ اعتمادالسلطنه، محمدحسن، مرآة البلدان، ج۲، ص۱۰۷۵، به کوشش عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، ۱۳۶۷ش.