فامیلی دولو
نوشته محمد حسن خان تاج بخش سالار همایون
دولو یا دولو قاجار نام یکی از طایفه‌های ایل قاجار است [۱] دولوها یکی از خاندان‌های تأثیرگذار در تاریخ معاصر ایران و در دوره‌های صفویه، قاجاریه و پهلوی بودند.[۲] دولوها در کنار قوانلوها یکی از دو شاخه قدرتمند ایل قاجار و رقیب یکدیگر به شمار می‌آمدند. سلاطین قاجار به شاخه قوانلو تعلق داشتند، از این رو نخستین پادشاه این سلسله، آقامحمدخان قاجار، در نخستین سال‌های سلطنت تصریح کرد که تاج و تخت قاجار باید به نخستین فرزند پسری که از وصلت دو طایفه به وجود می‌‌آید تعلق گیرد. مادران عباس میرزا (ولیعهد فتحعلی‌شاه)، و محمدشاه، سومین پادشاه قاجاریه، هر دو از خاندان دولو بودند.[۳] با این حال کوشش دولوها برای گرفتن سهم بیشتری از قدرت تا اوایل حکومت ناصرالدین‌شاه ادامه داشت که نخست در اقدامات الله‌یار خان آصف‌الدوله برای رسیدن به مقام صدراعظمی در دوران محمدشاه و سپس در طغیان پسرش حسن‌خان سالار علیه حکومت مرکزی نمود یافت.
سالار همایون تاجبخش در شعری بیست و شش فامیلی را که از نوادگان خاندان دولو هستند معرفی می‌کند:
قره خان بود جد اعلای ما از او گوهر و اصل و آبای ما
«دولو»، «علامیر»، «برزین» بدان «امیرعلایی» و «فتحی» بخوان
«عمیدی» و «بیگلربیگی» و «صفا» چو «بهبود»، «امیرنظامی» و «وفا»
دگر «حاجبی»، «اعتمادی» و «داد» یکی «آصفی» آن یک «آزاد راد»
«معاضد» چو «جرجانی» و «بهنژاد»چو «سرداری» است «آصف جاه» راد
چو «بهرامی»، «ارفاقی» و «پایدار»یکی «نیکبخت» است و دیگر «مشار»
ز یک نسل باشند این بخردان همه «تاجبخش» اند و نسل مهان
منابع:
1. جهانسوز, رضا (1323). تاریخ بنیان قاجار. تهران: بی نا.
2. طلوعی, محمود (1373). رجال عصر پهلوی. تهران: البرز.
3. امانت، عباس. قبله عالم، کارنامه، ۱۳۸۴
