شمارگان واژه‌ای است پارسی که در برابر واژهٔ «تیراژ» که واژه‌ای فرانسوی است استفاده می‌شود. تیراژ چاپی میانگین تعداد نسخه‌های یک نشریه است. «تیراژ. عده ٔ کتاب یا روزنامه ای که در یک بار به طبع رسد: تیراژ روزنامه ٔ… بیست هزار است.» (یادداشت بخط مرحوم دهخدا).
مثال: شمارگان مجلّهٔ رشد دانش‌آموز در بهمن ماه سال ۱۳۸۴ برابر ۸۶۰ هزار نسخه بوده‌است یا این که شمارگان نخستین چاپ کتاب «قرآن حکیم» بیست هزار نسخه بوده‌است.
تیراژ مطبوعات عصر قاجاریان:
در دوره ناصری فهرست افرادی که برایشان در شهرهای مختلف روزنامه ارسال میشده است از قرار زیر است. از این صورت تعداد تیراژ روزنامه های آن روزگار آشکار می گردد.
به موجب این اعلان و موافق دستخط مبارک جداگانه و تشخیص و تصدیق علیحده مستوفی الممالک وزیر مالیه اشخاصی که اسامی آنها را در ثبت دفتر روزنامجات قلمداد شده باید بی هیچ عذری روزنامجات دولتی و ملتی و علمی را قبول نموده و قیمت آنها را که مجموعا از قرار سالیانه سه تومان و شش هزار دینار است به مباشرین این کار کارسازی داشته قبض اعتضادالسلطنه وزیر علوم را دریافت دارند. تقسیم از این قرار است:
دارالخلافه 270نفر
اجزای وزارت خارجه 87
آذربایجان166نفر
استرآباد34
بروجرد14
عراق12
خراسان80
خمسه16
گلپایگان و خوانسار5
شاهرود و بسطام 5
سمنان و دامغان 3
عربستان26
قزوین 22
ساوه 2
محلات1
فارس66
کاشان12
کردستان20
کرمانشاه75
نهاوند5
گروس12
گیلان35
مازندران30
ملایرو تویسرکان10
همدان12
یزد20
قم و نطنز7
اسدآبادو کنگاور30
اصفهان30جمع کل 1100 نفر(صدرهاشمی، ج1، 31)
در اوایل نسخ بعضی روزنامه¬ها دست¬به¬دست گشته در قهوه¬خانه¬ها با صدای بلند خوانده شده و افکار عمومی ایجاد کردند. بعضی روزنامهها تیراژ خود را ذکر میکردند؛ بهار (1306) 1200 نسخه، شرق ایران (1297) 300 نسخه، رعد (1298) 1500 نسخه، مساژه دو تهران به زبان فرانسوی (1315) 1300 نسخه (برزین، مقدمه، 11).
در دوره مظفری و بعد (1327-1323ق.) حبل المتین کلکته 40000 نسخه، ایران نوین در 1327ق. 30000 نسخه، رعد (1339-1332ق.) 20 تا 25 هزار نسخه، اختر استامبول حدود 10هزار نسخه بود.
روزنامه مساوات روزنامه‌ای تندرو و انقلابی در عصر مشروطه بود که در تاریخ 20 مهر سال 1286 به سردبیری سید محمدرضا مساوات و کمک عبدالرحیم خلخالی در تهران شروع به انتشار کرد. این روزنامه پس از انتشار مقالات تندی علیه محمدعلی شاه توقیف شد. مساوات پس از به توپ بستن مجلس از تهران فرار کرد و در تبریز انتشار این روزنامه را ادامه داد و پس از فتح تهران انتشار آن را در پایتخت دوباره آغاز کرد. بر اساس آمار، تیراژ روزنامه مساوات به عدد بالای 3000 نسخه می‌رسید.
در پی اعلام فرمان مشروطیت تعداد و تیراژ مطبوعات افزایش زیادی یافت همانطورکه شمارگان روزنامهٔ مساوات که از جراید مهم و مؤثر انقلاب مشروطه شمرده می‌شد به ۳ هزار، روزنامه صور اصرافیل به ۵ هزار، روزنامه مجلس به تدریج از ۷ هزار به ۱۰ هزار و روزنامه انجمن ملی به ۵ هزار نسخه رسید. به هنگام صدور فرمان مشروطیت تنها ۲۰ روزنامه و نشریه در ایران منتشر می‌شد اما در پی اعلام این فرمان و در مدت زمان مانده از سال ۱۳۲۴ (ق.)، ۹۲ نشریه شامل ۶۴ عنوان در تهران، ۹ عنوان در اصفهان، ۶ عنوان در تبریز، ۴ عنوان در همدان، لاهیجان و ارومیه هر کدام دو عنوان و کرمانشاه، شیراز، مشهد، بندر انزلی و شهر ری هر کدام یک عنوان، منتشر می‌شد.(محمدی، افشین، بازآفرینی نقش رسانه ها در انقلاب مشروطه، روزنامه آفرینش، 23اردیبهشت 1386)
در دوره دوم مشروطیت قطع روزنامه‌های روزانه بزرگتر شد؛ ولی تیراژ آنها کاهش پیدا کرد، مثلا روزنامه استقلال ایران از هشتصد تا هزار نسخه و ایران نو که در آن زمان کثیرالانتشارترین روزنامه ایران محسوب می‌شد بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ نسخه تیراژ داشت، کاهش این تیراژ را می‌توان در توسعه فقر عمومی به علت حوادث ناگوار در آن مقطع دانست، در این دوره معمولا چندین نفر یک شماره از روزنامه را به شراکت می‌خرید و با هم مطالعه میکردند. زادگاه ۱۷۸ تن از ۲۰۶ روزنامه‌نگارمعلوم است: در میان ایالت‌های آن روز ایران، آذربایجان با ۴۲ روزنامه‌نگار بالاترین مقام را دارد (۲۴درصد از کل). این خطه وسیع و پرجمعیت را می‌توان با ایالت فارس (که بوشهر هم جزو آن بود) با تنها ۱۳ یا خراسان که با تنها ۹ روزنامه‌نگار مقایسه کرد. مناطق کوچکی همچون کاشان و پیرامون آن با ۱۰ و اراک و اطرافش با ۸ تن، مقام برجسته‌ای در پرورش روزنامه‌نگار داشته‌اند. باید توجه داشت که بسیاری، در بیرون از زادگاه خود به این حرفه پرداخته‌اند.اکثریت چشمگیری از روزنامه‌نگاران از میان مردم عادی و لایه‌های میانی شهرنشینان – به ویژه شهرهای بزرگ – برخاسته بودند. می‌توان منشأ هفت روزنامه‌نگار را روستایی و ۱۱ تن را از خاندان‌های برجسته معرفی کرد.دست‌اندرکاران روزنامهها جوان بودند. ترکیب سنی ۴۳تنی که زادسالشان را می‌دانیم، از این قرار است: ۱۸ تن کمتر از سی، ۱۶ تن میان سی تا چهل و ۹ تن از ۴۰ تا ۵۸ سال.جوان‌ترین آنها میرزا عبدالله شیرازی، خواهرزاده میرزا جهانگیر خان ناشر صوراسرافیل بوده که روزنامه کوچک نفخه‌صور را در دوازده سالگی در آورد. اگر زادسال سید ضیاء الدین‌طباطبایی درست باشد، وی هنگام انتشار روزنامه ندای اسلام، حدود ۱۴ سال داشت. درباره حرفه اصلی ۱۲۰ تن از روزنامه‌نگاران دوره جنبش مشروطه خواهی، اطلاع کافی در دست است: آخوند و واعظ ۵۰، کارمند دولت ۱۸، معلم یا مدیر مدرسه ۱۵، پزشک ۱۰، بازرگان ٩، کتابفروش ۷، چاپخانه دار و بزرگ مالک و نماینده مجلس۲(هریک)، مترجم و تاریخ‌نگار و صنعتگر هر کدام یک نفر.
(کتاب و مطبوعات در ایران، مرکز آمار ایران، شم ۳۳۵، تحقیقات و انتشارات
مرکز آمار ایران ۱۳۵۲؛ محیط طباطبایی، تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران، ۱۳۷۵)
شماره نخست هفته‌نامه صوراسرافیل، خرداد ماه ۱۲۸۶ در هشت صفحه قطع وزیری با شمارگان ۵۰۰۰ نسخه منتشر شد. بعدها این نشریه به عنوان مردمی‌ترین نشریه ایرانی در آغاز مجلس ملی لقب گرفت. رویکرد اصلی این نشریه بر پایه «نقد وضعیت موجود» بنا شده بود. خمیرمایه اصلی مقاله‌های منتشر شده در آن را، نقد رفتار و شیوه فرمانروایی حاکمان، نقد ماهیت طبقه حاکم، وضع طبقات فرودست و نقد شیوه مدیریت اقتصادی به ویژه مسئله اراضی و جایگاه دین در جامعه تشکیل می‌داد. صور اسرافیل می‌خواست هر آنچه که فاسد، بد و معیوب می‌دید را افشا کند.
در دوره پسا مشروطه بویژه سالهای جنگ جهانی اول گواینکه استقبال مردم به اخبارر جنگ افزایش یافت، اما به دلیل توسعه فقر عمومی مطبوعات با کاهش تیراژ روزنامه مواجه شد:
در این دوره قطع روزنامه‌های روزانه بزرگتر شد، ولی تیراژ آنها کاهش پیدا کرد مثلاً روزنامه استقلال ایران از هشتصد تا هزار نسخه و ایران نو که در آن زمان کثیرالانتشارترین روزنامه ایران محسوب می‌شد بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ نسخه تیراژ داشت، کاهش این تیراژ را می‌توان در توسعه فقر عمومی به علت حوادث ناگوار در آن مقطع دانست در این دوره معمولاً چندین نفر یک شماره از روزنامه را به شراکت می‌خرید و با هم مطالعه میکردند.
«در اوایل نسخ بعضی روزنامهها دستبهدست گشته در قهوهخانهها با صدای بلند خوانده شده و افکار عمومی ایجاد کردند. بعضی روزنامهها تیراژ خود را ذکر میکردند؛ بهار (1306) 1200 نسخه، شرق ایران (1297) 300 نسخه، رعد (1298) 1500 نسخه، مساژه دو تهران به زبان فرانسوی (1315) 1300 نسخه» (برزین، مقدمه، 11).
در سال 1357 روزنامه ها با اقبال مردم مواجه شدند و تیراژها از میلیون گذشت. «تیراژ روزنامهها و مجله‌ها بعد از اعتصابات همچنان بالا می‌رفت و کیهان به یک میلیون و صد و پنجاه هزار نسخه و اطلاعات به یک میلیون و هشتاد هزار نسخه رسید. برای نخستین بار مردم برای خرید این روزنامهها صف می‌کشیدند» (بهشتی‌پور، 1372: 89).
در سالهای اخیر(1400ش.) با توجه به بروز بحران کاغذ تیراژ روزنامه دچار تغیراتی شد. به انصاف نیوز وضعیت بسیار نامطلوب تیراژ روزنامه ها است، حتی تعدادی از آنها فقط ۲۰ تا ۳۰ نسخه در روز چاپ می‌کنند! عباس عبدی، رییس انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران در این باره می گوید: «متاسفانه همه‌ی این آتش‌ها از خرمن یارانه و رانت برمی‌خیزد و باید حذف شوند و مطبوعات به نوع دیگری حمایت شوند»
محمد سلطانی فر، معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد هم درباره‌ی اقدامات انجام‌شده برای حل مشکل کمبود کاغذ مطبوعات که این روزها به معضلی بزرگ برای رسانه‌های چاپی کشور بدل شده، به روزنامه‌ی «شرق» گفته که «کمیته‌ی ویژه‌ای به همین منظور تشکیل شده و در حال پیگیری و تلاش برای حل مشکل و رفع نیازهای رسانه‌ها است»
آمار غیررسمی تیراژ روزنامه ها از این قرار است:
روزنامه همشهری پرتیراژترین روزنامه وابسته به شهرداری تهران است، حدود ۱۸۰ هزار نسخه در روز منتشر می‌شود که حدود ۴۵% برگشتی دارد. (این روزنامه زمانی بالای ۵۰۰ هزار نسخه در روز منتشر می‌شد.
برگشتی به آن بخش از نسخه‌های چاپ شده می‌گویند که فروش نمی‌رود و به روزنامه برگردانده شده و کاغذ باطله می‌شود. اکثر روزنامهها بیش از ۴۰ تا ۵۰ درصد برگشتی دارند.
روزنامه‌ی جام جم وابسته به صداوسیما حدود ۷۰ تا ۸۰ هزار نسخه در روز منتشر می‌شود.
روزنامه‌ی ایران وابسته به دولت روزانه حدود ۴۰ تا ۵۰ هزار نسخه تیراژ دارد.
روزنامه‌ی خبر ورزشی پرتیراژترین روزنامه‌ی ورزشی، ۳۶ هزار نسخه چاپ می‌شود که ۴۵ تا ۵۵% برگشتی است.
روزنامه‌ی دنیای اقتصاد که برترین برند مطبوعات اقتصادی است، حدود ۲۹ هزار نسخه منتشر می‌شود با حدود ۵۰% برگشتی.
تیراژ روزنامه‌ی شرق هم به ۷۸۰۰ نسخه رسیده است که ۵۰ درصد آن برمی‌گردد.
روزنامه‌ی اعتماد حدود ۷۰۰۰ نسخه منتشر می‌شود که حدود ۱۵۰۰ نسخه از آن در مجلس به صورت رایگان توزیع می‌شود. مدیر مسوول این روزنامه، الیاس حضرتی، نماینده‌ی مردم تهران در مجلس است. این روزنامه حدود ۶۰% برگشتی دارد.
روزنامه‌ی جوان هم حدود ۷۰۰۰ نسخه تیراژ دارد که ۲۵۰۰ نسخه از آن به موسسات ارسال می‌شود و روی دکه ۶۰ تا ۷۰ درصد برگشتی دارد.
روزنامه‌ی آفتاب یزد حدود ۷۰۰۰ نسخه منتشر می‌شود با ۵۰ درصد برگشتی. ۱۵۰۰ نسخه از آن به موسسات ارسال می‌شود.
روزنامه‌ی آرمان حدود ۶۰۰۰ نسخه چاپ می‌شود که ۶۰ تا ۷۰ درصد آن برگشتی است.
روزنامه‌ی شهروند حدود ۵۶۰۰ تا ۶۰۰۰ نسخه
تیراژ بیشتر این روزنامهها تا پیش از گرانی و کمبود در این حد نبوده است.
روزنامه‌ی کیهان با حدود ۴۷۰۰ نسخه در روز یکی از قدیمی ترین روزنامه‌های کشور است.
روزنامه‌ی سازندگی که به تازگی در آمده و از تیم حرفه‌ای برخوردار است حدود ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ نسخه منتشر می‌شود.
روزنامه‌ی اطلاعات با حدود ۳۰۰۰ نسخه دیگر روزنامه‌ی قدیمی کشور است.
روزنامه‌ی خراسان حدود ۳۰۰۰ نسخه منتشر می‌شود که بخش قابل توجهی از آن در سه استان خراسان به فروش می‌رسد.
روزنامه‌ی جهان صنعت حدود ۳۰۰۰ نسخه
روزنامه‌ی وطن امروز حدود ۳۰۰۰ نسخه
روزنامه‌ی مردم سالاری وابسته به حزب مردم سالاری حدود ۳۰۰۰ نسخه منتشر می‌شود.
روزنامه‌ی پیروزی حدود ۳۰۰۰ نسخه تیراژ دارد در حالی که زمانی ۲۰ تا ۳۰ هزار نسخه منتشر می‌شد.
روزنامه‌ی جهان اقتصاد حدود ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ نسخه
روزنامه‌ی سیاسی ابرار در حدود ۲۵۰۰ نسخه
روزنامه‌ی ابرار ورزشی هم حدود ۲۵۰۰ نسخه
روزنامه‌ی استقلال حدود ۲۰۰۰ نسخه
روزنامه‌ی قدس حدود ۲۰۰۰ نسخه منتشر می‌شود با ۵۰ درصد برگشتی.
روزنامه‌ی جمهوری اسلامی حدود ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ نسخه تیراژ دارد.
روزنامه‌ی بانی فیلم حدود ۱۵۰۰ نسخه در حوزه‌ی سینمایی به صورت یک روز در میان منتشر می‌شود.
روزنامه‌ی تعادل (حوزه‌ی اقتصادی) روزانه حدود ۱۵۰۰ نسخه منتشر شده ولی تقریبا همه‌ی آن برگشتی است.
روزنامه‌ی کار و کارگر حدود ۱۵۰۰ نسخه
روزنامه‌ی ایران ورزشی حدود ۱۵۰۰ نسخه
روزنامه‌ی گل حدود ۱۵۰۰ نسخه
روزنامه‌ی ابتکار حدود ۱۰۰۰ نسخه با ۵۰% برگشتی
روزنامه‌ی تفاهم حدود ۱۰۰۰ نسخه
روزنامه‌ی کلید حدود ۱۰۰۰ نسخه منتشر می‌کند
روزنامه‌ی راه مردم حدود ۱۰۰۰ نسخه
روزنامه‌ی همدلی حدود ۱۰۰۰ نسخه
روزنامه‌های زیر هزار نسخه‌ی فراوانی هم منتشر می‌شوند. مثلا روزنامه‌ی سیاست روز حدود ۷۰۰ نسخه، روزنامه‌های کائنات،زمان، فناوران و کسب و کار زیر ۳۰۰ نسخه در روز منتشر می‌شوند. برخی روزنامهها هم تیراژی در حد چند نسخه دارند، مثلا روزنامه‌های بهار، تماشاگران و صاحب قلم ۲۰ تا ۳۰ نسخه منتشر می‌کنند. روزنامه‌ی قانون که همچنان از روزنامه‌های تولیدکننده‌ی محتوا است اما این روزها نسخه‌ی چاپی ندارد.اگر روزنامه‌ای تیراژ خود را ۲۰ هزار نسخه در روز اعلام کند، به همین اندازه کاغذ با ارز دولتی خواهد گرفت. برخی چاپخانه‌ها در زد و بند با مطبوعات، عدد بسیار متفاوتی را با رقم واقعی به وزارت ارشاد اعلام می‌کنند؛ عددهایی ساختگی که مبنای «یارانه» و «تبلیغات» قرار می‌گیرند.
تیراژهای میلیونی و اقبال مردم برای خرید مطبوعات
در سال 1357 در اوج اعتصابات توجه مردم به روزنامه ها بسیار افزون گشت. «تیراژ روزنامهها و مجله‌ها بعد از اعتصابات همچنان بالا می‌رفت و کیهان به یک میلیون و صد و پنجاه هزار نسخه و اطلاعات به یک میلیون و هشتاد هزار نسخه رسید. برای نخستین بار مردم برای خرید این روزنامهها صف می‌کشیدند »(بهشتی‌پور، 1372: 89).
