داوود موشه لازار
سالها باید که تا یک سنگ اصلی ز آفتاب
لعل گردد در بدخشان یا عقیق اندر یمن
عمرها باید که تا یک کودکی از روی طبع
عالمی گردد نکو یا شاعری شیرین سخن
سنایی
پدیده های اجتماعی و اختراعات بشر خلق الساعه و ناگهانی پیدا نمی شوند بلکه نطفه آنها را حوادث پر پیچ و خم تاریخی می بندد و مادر گیتی در بستر زمان آرام و پیوسته می پروراند. رادیو ایران که امروز با ایستگاه های پر شمارش همه جا دسترس است. تاریخی دارد، شگفت و دریایی است از قطره قطره تلاشهای آدمهایی که رفته اند.
داود موشه لازار نخستین نامی است که در این تاریخچه می خوانیم. از این آقا خبر زیادی در اسناد تاریخی نشر نیافته فقط می دانیم این داود خان یهودی به شرح سندی که در سازمان اسناد کتابخانه ملی موجود است؛ در 17 شهريور 1308 خورشیدی طی نامه ای تأسيس راديو در ايران را از دولت پر و جنب و جوش تازه کار پهلوی درخواست می کند اما تقاضایش رد می شود:
« … وزارت فلاحت و تجارت و فوايد عامه در گزارشي خطاب به كابينة رياست وزراء به درخواست داود موشه لازار براي تأسيس راديو و سينماي ناطق در ايران اشاره كرده است. همچنين جواب وزارتخانه در جواب فرد نامبرده اعلام كرده كه ورود دستگاه تلگراف و تلفن بي سيم گيرنده و يا مخابره كننده مطالب و آلات و اسباب آن جز براي ادارة تلگراف بي سيم دولت ايران به طور كلي ممنوع است و فقط ورود دستگاههاي راديو كنسر مجاز شمرده شده است.
شماره سند : 103 – 119003 تاريخ سند : 17/6/ 1308 ش.
طبق مقرارت ايران … ورود دستگاه تلگراف و تلفن بيسيم گيرنده و يا مخابره كننده مطالب و آلات و اسباب آن را جز براي اداره تلگراف بيسيم دولت وقت به طور كلي ممنوع كرده بود. بر اساس اين پاسخ تنها «وارد كردن و استفاده از دستگاههاي راديو كنير» كه فقط براي شنيدن نغمات به كار مي‌رود و همچنين تأسيس سينماي ناطق در ايران با رعايت مقررات مربوط مانعي نداشت.»
بعدها رضا شاه فرمان تاسیس رادیو را صادر کرد و در4 اردیبهشت 1319 محمد رضا پهلوی ولیعهد با حضور احمد متین دفتری نخست وزیر رادیو تهران را درساختمان بيسيم قصر موسوم به كلاه فرنگي در ضلع شرقی جاده خاکی شمیران و در جنوب سید خندان افتتاح نمود.
بدین ترتیب رادیو با جمله معروف «اينجا تهران است صداي ايران» زندگی اش را آغازید. در روز فقط 2ساعت برنامه داشت. برنامه ها به صورت زنده اجرا و پخش مي شد. در بخشهای مختلف تهران بلندگوها و گیرنده‌هایی قرار گرفت و تهرانیان از شنیدن برنامه های رادیو بسیار شگفت زده شدند. رادیو از ابتدا به زبانهاي فارسي، عربي، انگليسي، فرانسوي و روسي برنامه داشت.
سياست‌گذاري رادیو را شورایی متشکل از؛ذكاءالملك فروغي، محمد قزويني، دكتر غني، دكتر علی اکبر سياسي، دكتر محمود افشار، قاسم غنی، دكتر رضازاده شفق و كلنل علي نقي وزيري زیر نظر داشت.
رادیوابتدا جزئي از وزارت فرهنگ بود و در 1330 به سازمان اداره كل انتشارات و راديو تغيير نام يافت و بعد با نام «سازمان راديو و تلويزيون ملي ايران» تابع وزارت اطلاعات گرديد. پس از پيروزي انقلاب اسلامي به سازمان صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران تغییر نام داد.
نخستین نامها در رادیو:
مديران: دكتر عيسي صديق، دكتر قديمي، ذكاءالملك غفاري، طباطبايي، دكتر شادمان، مطيع الدوله حجازي، زين العابدين رهنما، دكتر حسن صفوي، ابراهيم سپهري، باخدا، دكتر مصباح زاده، اديب السلطنه سميعي، عبدالله الفت، دكتر بياني، دكتر هومن، معدل شيرازي، بهرام شاهرخ، شيرواني، كمال زاده، طاير، دكتر نخعي، ابوالقاسم پاينده، سرهنگ مهتدي، شريفي، صفايي، بشير فرهمند، بزرگمهر، دكتر رهنما، دكتر عدل، ذوالفقاري، آموزگار، آزمون، نصرت الله معينيان، جهانگير تفضلي، محمود رجا، بهرام بوشهري، اسماعيل پوروالي و مهندس عاطفي.
گويندگان : رضا سجادي، ابوالقاسم طاهري، تقي روحاني، موثقي و خانم ها قدسي رهبري، دكتر طوسي حائري، كوكب پرنيان و مولود عاطفي نام برد.
تهيه كنندگان :پاشا سميعي، فريبرز اميرابراهيمي، كريمان و مهندس هوشنگ بروشكي نام برد.
نوازندگان و موسيقيدانان: مشير همايون شهردار، طاطايي، عبدالحسين شهنازي، حبيب الله سماعي، ابوالحسن صبا، كلنل وزيري، روح الله خالقي، ابراهيم منصوري، مهدي خالدي، مرتضي ني داوود، موسي معروفي، مرتضي محجوبي، جواد معروفي، حسين تهراني و حسين طاهرزاده.
خوانندگان: تاج اصفهاني، اديب خوانساري، جواد بديع زاده، قمرالملوك وزيري، روح انگيز، روح بخش و غلامحسين بنان.
