اصطبل (اسطبل)

محل نگهدارى چهارپایان (طویله) است. از آن‌‌جا كه چهارپایان تنها وسیله حمل و نقل نفر و كالا بود، اصطبل از ملزومات كاخ‌‌هاى سلطنتى و ساختمان‌‌هاى حكومتى و اشخاص متمول بوده است. در آن روزگار گو این‌‌كه نیاز به چهارپایان آن‌‌قدر بود كه خانواده‌‌هاى ضعیف‌‌تر هم اگر توان نگهدارى اسب نداشتند، دست كم الاغى داشتند؛ بنابراین اغلب خانه‌‌ها محلى براى نگهدارى چهارپایان داشت. براین اساس در بررسى ساختمان‌‌هاى تهران قدیم در نقاط مختلف به اصطبل‌‌هاى گوناگون برمى‌‌خوریم. البته آنچه در این‌‌جا مورد نظر است، اصطبل عمارات سلطنتى و مهم شهر تهران است.

 در آمار دارالخلافه به سال 1269ق. تعداد طویله‌‌هاى خارج خانه، 165 باب بود و در سال 1317ق. این عدد به 276 باب از این قرار رسید: محله دولت 70، سنگلج 117، بازار 37، چال میدان آمار نگرفتند، عودلاجان 52 باب.

 در دوره ناصرى غیر از اسب و الاغ از شتر و قاطر نیز براى حمل و نقل استفاده مى‌‌شد كه محل نگهدارى شتر را شترخانه و محل نگهدارى قاطر را قاطرخانه و مسئول قاطرها را قاطرچى مى‌‌گفتند كه معمولاً افرادى شرور و بى‌‌انضباط بودند. عوام افراد بسیار بى‌‌ادب را به قاطرچى تشبیه مى‌‌كردند.

 نگهدارنده چهارپایان براى رسیدگى به امور تغذیه و نظافت و بهداشت را چاروادار یا خركچى مى‌‌گفتند و كالسكه ران، سورچى نامیده مى‌‌شد. نكته مهم آن‌‌كه در دوران قاجاریه در كنار امامزاده‌‌ها و سراى مجتهدان بزرگ و مسجد شاه تهران، جهت بست نشستن افراد نام اصطبل شاهى را هم مى‌‌بینیم.