کریم اصفهانیان
نویسنده، پژوهشگر، ادیب، مصحح و شاعر ایرانی در گذشت
داريوش شهبازي
غم دلم را سخت می‌فشرد از بزرگ‌مردی بنویسم که هنوز نبودنش را باور نکرده‌ام ناگهان از پیش ما رفت. همزیستی و مصاحبت با او غنیمتی برایم بود هرگاه دلم از سردی دنیا و سختی روزگار به درد می‌آمد به او زنگ می‌زدم با کلمات و واژه‌های ادیبانه و عارفانة مخصوص خودش و حکایتی از بزرگان ادب سرزمینمان که با تلخی روزگارمان تلفیق می‌کرد مرحمی می‌ساخت و بر دلم می‌گذاشت. این شده بود عادت سالهای مدید ما. آشنایی‌ام با او به حدود سی سال پیش باز می‌گردد که بزرگانی چون روانشادان ایرج افشار و یحیی ذکاء، عبدالله عقیلی، باستانی پاریزی و دیگران در دفتر آینده رفت و آمد داشتند و سبب آشنایی من با ايشان آقای احمد جلالی فراهانی دایی گرامی‌ام بود که با وی در دانشگاه تهران همکلاسی بود. از او خواهش کرده بودم از این طریق کتاب سکة دوران قاجاریه تألیف تازه‌ام را مرحوم ذکاء بازبینی کند.
دیشب (12بهمن) ساعت حدود هفت به منزل وی زنگ زدم تا با او صحبت کنم برادر ایشان خبر ایست قلبی او را به من داد. گوشی را آرام گذاشتم و لختی گریستم و ساعتهاست در فکر اویم.
بازهم از شمار دو چشم یک تن کم شد. مردی از میان ما رفت که پرهیز از غوغا داشت و دور از حواشی بود. انسانیت و شفقّت‌اش بی‌همتا بود. ادیبي بود فاضل، آرام، متین، باوقار، خوش برخورد، خوش‌گفتار، مهربان و با فرهنگ بود، خلاصه آنچه بود، هرگز نمی‌نمود.
بسیار اندوهگینم که امروز دریغا گوی او باشم مراتب عمیق‌ترین تأسف و تسلیت خود را به خاندان گرامی‌اش و دوستدارانش عرضه می‌کنم. روحش قرین رحمت الهی باد.
گویی مولانا در رثای اوست سروده:
قالب خاکی به زمین بازداد
روح طبیعی به فلک واسپرد
ماه وجودش ز غباری برست
آب حیاتش به درآمد ز درد
پرتو خورشید جدا شد ز تن
هر چه ز خورشید جدا شد فسرد
صافی انگور به میخانه رفت
چون که اجل خوشه تن را فشرد
کریم اصفهانیان ( ۲۷ آبان ۱۳۱۵ خ تبریز ـ 12بهمن94) تاجرزاده‌ای بود که تحصیلاتش را در ابن‌سینا، دبیرستان فیروز بهرام و مدرسة علمیة تهران گذراند. از دانشکدة ادبیات دانشگاه تهران لیسانس گرفت. استادان او عبدالعظیم خان قریب، جلال‌الدین همایی، محمدتقی مدرس رضوی، محمد معین، ذبیح‌الله صفا، سیدکاظم عصار، صادق کیا، صادق گوهرین، حسن مینوچهر (دانشیار ملک الشعرای بهار)، صدیقی، بدیع‌الزمان کردستانی، لطفعلی صورتگر، عیسی سپهبدی، احسان یارشاطر و بدیع‌الزمان فروزانفر بودند.
از سال ۱۳۴۷ در انتشارات دانشگاه تهران سرگرم شد. بعد از بازنشستگی از سال ۱۳۶۳ در مجلة آينده، راهنماي كتاب و بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی با زنده‌ياد ايرج افشار همکاری داشت. وی چهل سال روی اسناد و مدارک دورة قاجاریه به‌ویژه اسناد خاندان غفاری و یادنامة دکتر افشار و فرهنگ ایران زمین سرگرم بوده است. مخزن‌الوقایع، تاریخ مؤسسات تمدنی جدید در ایران و نامة یادمان دکتر منوچهر ستوده از آثاری است که به اهتمام اصفهانیان انتشار یافته است. اشعار وی در مجلات و مجموعه‌ها و یادنامه‌ها با نام‌های مستعار گوناگون از جمله “طراز تبریزی” به چشم می‌خورد.
تألیفات:
امین‌الدوله، فرخ‌بن‌مهدی، مجموعه اسناد و مدارک، به کوشش کریم اصفهانیان، دانشگاه تهران، ۱۳۵۴
مخزن‌الوقایع، به کوشش کریم اصفهانیان و قدرت‌الله روشنی، دانشگاه تهران، ۱۳۴۴ش،
تاریخ مؤسسات تمدّنی جدید در ایران کریم اصفهانیان و جهانگیر قاجاریه، تهران ۱۳۶۸ ش
چندين مجلد پژوهش‌های ایرانشناسی (ناموارة دکتر محمود افشار)؛ و صدها جلد کتاب و مقاله‌ای که به اهتمام وی به جهت اعتلای زبان و ادب پارسی به رشته تحریر درآمده است.
