نشست نقد و بررسی کتاب “روایتی از تهران قدیم”

نشست نقد و بررسی کتاب “روایتی از تهران قدیم”
۱۳۹۷/۰۶/۱۹ – ۱۲:۵۶
نشست نقد و بررسی کتاب »روایاتی از تهران قدیم« عصر سهشنبه 31 شهریور با حضور داریوش شهبازی، غلامحسین تکمیل همایون، صادق رحمت سمیعی، منیر دارایی و علاقه مندان تهران پژوهی و تهرانشناسی در نگارخانه تهران اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان تهران برگزار شد
به گزارش روابط عمومی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهر تهران نشست نقد و بررسی کتاب »روایاتی از تهران قدیم« عصر سهشنبه 31 شهریور با حضور رفعت حقیقی رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهر تهران، داریوش شهبازی، غلامحسین تکمیلهمایون، صادق رحمت سمیعی، منیر دارایی و علاقهمندان تهرانپژوهی و تهرانشناسی در نگارخانه تهران اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان تهران برگزار شد. صادق سمیعی، مدیر انتشارات کتابسرا از ناشران آثار شهبازی درباره چهار کتاب منتشر شده از او درباره تهران گفت: ما طی این مدت ٤٠٠ عنوان کتاب منتشر کردیم و چهار عنوان کتاب هم از شهبازی به چاپ رسیده که نخستین جلد آن در سال ٩٢ و مجلدات سوم و چهارم در سال 59 منتشر شده است. وی ادامه داد: شهبازی در این مجلدات اطلاعات بینظیری را ارائه میکند که شامل اماکن، اشخاص، واژگان، مشاغل و مراسم موجود در تهران است. در جلد سوم کتاب به محله آب منگل اشاره شده که این نام به چه دلیل است. همانطور که میدانید یکی دیگر از محلات آب منگل در ولیعصر است. شهبازی همچنین در جلد سوم این کتابها به رستورانهای تهران اشاره میکند که اغلب فقط غذاهایی مانند دیزی، سیرابی و … سرو میکردند و از یکی از معروفترین رستورانهای تهران نام میبرد. مدیر انتشارات کتابسرا با اشاره به اطلاعاتی که توسط شهبازی درباره محله لوطیها در این آثار ارائه میشود، افزود:
محله لوطی صالح یکی از این محلات است که درباره آن سخن گفته شده است. همچنین در این کتابها درباره اشخاصی مانند تاگور صحبت شده او اولین آسیایی بود که جایزه نوبل میبرد و از علاقهمندان به ایران بوده است. علی دهباشی هم یادنامهای درباره تاگور منتشر کرده است. سمیعی گفت: قمرالملوک وزیری نیز یکی از اشخاصی است که در این آثار درباره آن سخن گفته شده است. اولین شخص ایرانی که صفحات موسیقی را در ایران ضبط میکند با صدای قمرالملوک است. شهبازی همچنین به میرزاده عشقی به صورت مفصل میپردازد. او تنها به سرودن شعر قناعت نکرد و با مقالات تندی که نوشت عرصه را برای وثوقالدوله تنگ کرد تا به زندان افتاد.
به گفته وی، با نسلهای نو، کلمات جدیدی هم ظهور مییابند و یکی از کارکردهای آثار شهبازی پرداختن به واژههای مطرود در گذشته است به طور مثال در گذشته لانتوری به آدمهای بی سرو پا میگفتند که اکنون دیگر استفاده نمیشود. همچنین واژه پاپتی یکی دیگر از لغاتی است که در جلد سوم درباره آن صحبت میشود. »آسپیران« نیز از دیگر لغاتی است که در گذشته به کار میرفته و به آموزشگاهی گفته میشده که در آن صاحب منصبان بالاتر از آژانها آموزش میدیدند اما این واژه امروز استفاده نمیشود. سمیعی همچنین به برخی اطلاعات دیگر که درباره موسیقی در این آثار ارائه میشود اشاره کرد و گفت: تاریخچه اولین پیانو که وارد تهران شد در این کتابها بیان شده است. نخستین پیانو هدیهای بود که ناپلئون به فتحعلی شاه داد و این ساز دهههای متمادی در دربار کالایی
بیمصرف بود چون کسی مهارت زدن نداشت تا اینکه این پیانو در سال ١٣١٤ در منزل عزالدوله مشاهده میشود. به گفته مدیر انتشارات کتابسرا، از دیگر اطلاعات جالب توجه در گذشته قهوه قجری است که بسیار روایتهای آن مشهور بوده است. وقتی بین ایران و سایر کشورها رفت و آمدهایی بوجود آمد دربار دیگر نمیتوانست به راحتی دشمنانش را بکشد به همین دلیل در قهوه آنها آرسنیک
میریخت چون با تحولات اروپا دیگر کشتار علنی برای شاه مشکل ایجاد میکرد! پس شیوهای پنهانی شکل گرفت. داریوش شهبازی نیز در بخش دیگری از این مراسم با بیان اینکه تمام علوم باید محصولش به زندگی ما نتیجه بدهد بیان کرد: تاریخ هم یکی از شاخههای علم است که باید این کارکرد را داشته باشد و من تاریخ تهران را در این میان برگزیدم. شهرهای شلوغ مشکلات زیادی دارند و تهران شاید در دنیا از مشکل دارترین شهرها باشد. وی با اشاره به اینکه حربه اهل قلم فرهنگ و اندیشه است، ادامه داد: در طول تاریخ کشور فرهنگ بر شمشیر غلبه داشته است و ما همواره فرهنگ غنی داشتهایم. در دهه ٧٠ استعمار به شکل گذشته از میان رفت و استعمار جدید از فرهنگ استفاده کرد. شما اگر در دنیا بخواهید نامی ایرانی را ذکر کنید که دیگران بشناسند کوروش است. او اگر اهمیت دارد به خاطر اندیشه فرازمینی اوست که منشور سازمان ملل را شکل داد. شهبازی ادامه داد: جفرسون افتخار میکند که کتاب زندگی نامه
کوروش را خوانده است چرا؟ چون کوروش فرهنگ را عرضه کرده نه شمشیر! جالب است که ایرانیها از حسنین هیکل میپرسند چرا زبان شما از دست رفت؟ میگوید چون ما مانند شما فردوسی نداشتیم! هگل هم میگوید معنا توسط ایرانیان باستان وارد فلسفه شده بنابراین این فرهنگ ماست اگر به دارایی خود توجه کنیم میتوانیم بسیاری از مشکلات را حل کنیم. وی افزود: در ٥٠٠ سال اخیر حربه ما همواره فرهنگ بوده در دوره قاجار که جمعیت ایران ١٠ میلیون نفر بود و کشورهای چون هند ٥٠٠ میلیون نفر همواره ایران در جنگها باقی ماند چون ایران نمیتوانست با کشورهای دیگر با شمشیر مواجه شود با فرهنگش مواجه شد. بنابراین شمشیر هم باید به خدمت اندیشه بیاید. نادر وقتی به خوارزم حمله کرده سرباز خواست! چون اندیشهای در کنار قدرت نادر نبوده است. پس زمانی قدرت شمشیر به درد میخورد که در خدمت اندیشه باشد. شهبازی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه در تهران روابط انسانی فدای اختراعات صنعتی شده است، گفت: رفتار مردم را در مترو و بازار مشاهده کنید که چگونه حقوق افراد ناتوان در آن پایمال میشود! ما اگرچه خود را اشرف مخلوقات میدانیم اما متاسفانه در تهران دخترها و پسرها را رها کردیم بدون اینکه به مشکلات و معضلاتشان فکر کنیم. اینها برخلاف فرهنگ قدیمی ماست. شما در تخت جمشید ستونهایی را میبینید که ٢٠ متر ارتفاع دارد اکنون مهندسان ما با ساخت این کار مشکل دارند اما ما در گذشته این دانش را داشتیم. وی ادامه داد: در کتاب جدید من به قناتهای تهران اشاره شده و اینکه چه تکنولوژیهایی وجود داشته که هماهنگ با محیط زیست بوده است. در دوره هخامنشی دستور داده شده این علم را بیاموزند اما ما اکنون آشنایی با فرهنگ قدیم نداریم و آن را زیر پا گذاشتیم و تعدی به نسل آینده کردیم به همین دلیل فاجعه زیست محیطی در راه است. بحران کم آبی مشکلات زیادی برای ما دارد. ما نباید به ذخیرههای آبی دست میزدیم و فکر دیگری میکردیم! پس باید از این کتابها برای زندگی خود استفاده کنیم. مردم باید مشارکت کنند و شهر را از دست دولت بگیرند. وی در پایان سخنانش با اشاره به پیاده راههایی که در تهران ساخته شده گفت: باید خیابانهایی که این ظرفیت را دارند پیاده راه کنیم چون پیاده راه تسلط ماشین را قطع میکند و روابط انسانی بیشتر میشود. تکمیل همایون در این نشست توضیحاتی را درباره روند شکلگیری گروه تهرانپژوهی ارائه کرد و گفت: ما ٢٠ سال پیش روی تهران کار کردیم و در آن دوره هم ٣٥ شماره مجله چاپ شد اما پس از مدتی این روند متوقف شد تا اینکه این واحد راهاندازی شد و کتاب، سند و مقالات مرتبط در این باره گردآوری شدند. وی با بیان اینکه در این مرکز حدود 006 عنوان کتاب درباره تهران وجود دارد گفت: اینجا تنها مرکزی است که تخصصی درباره تهران است و جالب است بدانید که ما چقدر کتاب درباره تهران به زبانهای دیگر داریم. ١٠٠ کتاب به زبانهای مختلف درباره تهران گردآوری کردیم که من دو کتاب به آلمانی را ترجمه کردم.
همچنین هزار پایان نامه درباره تهران داریم. به همین دلیل خواستیم موزه و مرکز تهرانپژوهی تاسیس کنیم که تاکنون محقق نشده است و همچنین ٦٠ فیلم و هزاران عکس درباره تهران داریم. تکمیلهمایون با بیان اینکه اغلب کتابها به مسایل فیزیکی تهران پرداخته نه مسایل فرهنگی آن عنوان کرد: اغلب کتابها محتوای شبیه هم دارد و روی حوزههای مغفول کار نشده است. با مراجعه به این مرکز میشود روی جزییات کار کرد به طور مثال سینماهای تهران یا قومیتها در تهران موضوعات جدیدی برای تحقیق هستند این در حالی است که درباره تاریخ تهران کلی کتاب داریم. وی ادامه داد: ما فقط یکصد جلد کتاب مصور درباره تهران داریم که متاسفانه اغلب بی نظم است اما آثار منظم هم داریم. همچنین برخی اشتباهات در آثار تکرار میشود. به طور مثال غلط مرسومی که درباره دروازه قزوین وجود دارد در کتابها تکرار شده در حالی که آنجا دروازه تهران است! وی با اشاره به اینکه قدیمیترین سند درباره تهران مربوط به هزار و ٢٠٠ سال پیش است افزود: البته ما به هر فردی که سند قدیمیتری درباره تهران داشته باشد 01 میلیون تومان چک میدهیم تکمیلهمایون با بیان اینکه اغلب کتابهای تهرانپژوهی روش تحقیق ندارد گفت: این در حالی است که محقق تاریخی باید دقیق باشد چون اسناد زیاد است ولی ما باید انتخاب کنیم. بنابراین باید به پیشینه تحقیق و اسناد درجه یک در نگارش کتاب توجه کرد چون، برخی کتابها ارجاعات دست چندم دارد که معتبر نیست. برخی کتابها هم ویراستاری ندارد وی در بخش دیگری از این نشست ایراداتی را به مجموعه چهارجلدی شهبازی درباره تهران وارد کرد و گفت: در جلد سوم کتاب چندجا منبع ذکر نشده است در حالی که شما باید منابعی که استفاده کردید در پایان کتاب به صورت کامل ذکر کنید. همچنین باید از آوردن لقب برای اشخاص خودداری کرد! با این وجود نویسنده مطالب بسیار خوبی آورده اما مطالب غیرمرتبط هم در کتاب آورده شده که باید حذف شود. همچنین روی جلد کتاب از نقشه شاه طهماسب استفاده شده که بهتر بود صورت نگیرد
کلیه حقوق متعلق به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می باشد.