میدان توپ خانه جدید

میدان توپ خانه جدید

در اوایل  دوره ناصری برای تهرانی ها گشایش نویی رخ داد و برخی باغ های سلطنتی برای گردش عموم به روی مردم گشوده شد و تغییراتی در سطح شهر پدید آمد. نخست با انتقال توپ‌ها به میدان توپ خانه جدید، میدان ارگ یا جلوخان محوطه کاخ‌های سلطنتی را به شکل یک گردشگاه عمومی درآوردند. اگرچه از حدود سال ۱۲۷۶ق. برخی از باغ‌های سلطنتی برای استفاده عموم گشوده شده بود، اما گشایش محوطه ارگ برای عبور و مرور عموم مردم اولین‌بار اتفاق افتاد.( بروگش، هاینریش، سفری به دربار سلطان صاحبقران، ج۱، 177و۱۷۱، ترجمه محمدحسین کردبچه، تهران، ۱۳۶۷ش.) میدان جدید ارگ را باغ گلشن نام نهادند، ولی میان مردم به باغ میدان معروف شد و یکی از باصفاترین گردشگاه‌های مردم تهران گشت./ روزنامه دولت علیه ایران، تهران، ۱۳۷۰ش.

میدان توپخانه مرکز شهر جدید که جلوخان مجموعه ارگ حکومتی به شمار می‌رفت، به شکل مربع‌مستطیل ساده‌ای بود که گرداگرد آن نمایی کاشی‌کاری و گچ‌بری شده با آهنگی یکسان تکرار می‌شد. حجره‌های زیرین محل قرار دادن و درواقع انبار توپ‌ها بود و اتاق‌های روی حجره به اقامت توپچیان اختصاص داشت. جشن‌های حکومتی و اعیاد ملی در این میدان برگذار می‌شد. بنجامین در ۱۳۰۲ق./۱۸۸۵م. میدان توپخانه را چنین وصف کرده است: قشنگ‌ترین و موقرترین دروازه‌های شهر، دروازه‌ای است که در طرف شمال ارگ، روبه‌روی میدان توپخانه (کـه میدان بسیار قشنگ و با شکوهـی است) واقـع شده، در وسط آن میدان حوضی است از مرمر که ۱۵۰ پا طول دارد، و آن را همیشه پر از آب نگاه می‌دارند. در هر زاویه حوض سکویی است که بر روی آن توپی به طرز قدیم قرار داده‌اند. در ۴ طرف میدان، خانه‌های کوچکِ دو مرتبه روبازی ساخته‌اند. جمیع این خانه‌ها به یک وضع است. در طرف مشرق میدان، دروازه بسیار قشنگی با ستون‌های ظریف و آجرهای کاشی ساخته شده است. این میدان ۶ دروازه دارد که به هنگام شب همه آن‌ها را می‌بندند. در بالای دروازه بزرگی که شرح آن گذشت (دروازه دولت)، بیرق ایران (شیر و خورشید) افراشته است. به هنگام طلوع و غروب آفتاب یک دسته از نقاره‌چی‌ها در بالای دروازه، در شاه‌نشین جمع شده، با سرنا و کرنا موزیکی می‌نوا‌زند که به تعریف راست نمی‌آید و بتهوون و موزارت ابداً روحشان از آن موزیک خبر ندارد./ بنجامین، ساموئل، ایران و ایرانیان، ج۱، ۱۱۶، تهران، ۱۳۶۳ش.