اولین چاپخانه در تهران

مى‌‌دانیم در ایران فارسى زبانان بسیار از مزایاى ارزشمند این پدیده بهره‌‌مند گشتند. البته بعد از سال 1016 م. كه فرقه نصاراى كرملى در اصفهان اقامت گزیدند، نخستین چاپخانه را با خود به ایران آوردند و ابتدا بعضى ادعیه و اذكار مسیحى را به زبان عربى و فارسى با آن چاپ كردند.

 ارامنه هم در سال 1641 م. 1050 ق. توسط خلیفه خاچادور قیصرى (گساراتسى) در جلفاى اصفهان براى نخستین بار چاپخانه‌‌اى دایر كردند كه آن هم در موزه كلیساى وانگ موجود است.

 در زمان فتحعلى شاه به همت عباس میرزا نایب‌‌السلطنه چند تن از ایرانیان این فن را در اروپا آموختند و دستگاه چاپ حروفى (سربى) [1]  و بعد چاپ سنگى[2]  را به ایران آوردند و در تبریز چاپخانه دایر كردند. اما به درستى نمى‌‌دانیم كه در چه تاریخى نخستین دستگاه چاپ حروفى در تهران دایر شده است. هوتم شیندلر[3]  آلمانى در نامه‌‌اى به تقى‌‌زاده مى‌‌گوید: «... فتحعلى شاه میرزا زین‌‌العابدین را در سال 1240 ق. [از تبریز كه چاپخانه داشته] به دارالخلافه احضار كرد و...» اشاره به میرزا زین العابدین مزبور هست كه در دارالخلافه تهران به اهتمام منوچهرخان مجلدات از كتب حدیث باسمه [چاپ] كرده تجار و اهل معاملات به اطراف ولایات مى‌‌برند و خرید و فروخت مى‌‌شود.» / روزنامه كاوه، شماره 5.

 این توضیحات نشان مى‌‌دهد تاریخ تأسیس نخستین دستگاه چاپ در تهران 1240 ق. است. / از صبا تا نیما، ص 232.

 البته اطلاعات شیندلر درست نیست زیرا نخستین كتاب چاپى تهران كتاب حیات القلوب از تألیفات ملا محمد باقر مجلسى است كه تاریخ چاپ آن 1239.ق مى‌‌باشد. ! چاپخانه