امیر اعلم

(زاده 1256 تهران- در گذشته 1340ش.) دكتر امیرخان امیراعلم، فرزند علی اكبر خان معتمد الوزاره، به اتفاق والدین خود به تركیه و سوریه سفر كرد. بعد در زمان مظفرالدین شاه، در دانشكدۀ پزشكی فرانسوی بیروت، مشغول به تحصیل و درسال ۱۲۸۰ش. فارغ‌‌التحصیل شد. سپس به فرانسه رفت و در مدرسۀ طبی نظامی لیون، مشغول به تحصیل شد.

پس از اتمام تحصیلات، با رتبۀ سروانی، در دارالمعلمین طبی نظامی پاریس، موسوم به والدوگراس وارد شد و مدت دو سال نیز در آنجا به تحصیل پرداخت. وی با رتبۀ سرتیپی، به ریاست بهداری ارتش انتخاب شد و پس از چندی تنظیم تشكیلات بهداری ژاندارمری جدیدالتأسیس را بر عهده گرفت. وی قورخانه كهنه را، به كمك برادرش غلامحسین اعلم، به صورت بیمارستانی آبرومند در آورد و آن را، بیمارستان نظامی احمدیه(سپه)، نام نهاد.وی مشاغل دیگری چون عضویت شورای عالی فرهنگ، وزیر فواید عامه، نمایندگی و نایب رئیسی مجلس و وزیر فرهنگ (معارف) وریاست كل بهداری كشور (مجلس حفظ الصحه)، نیز داشت.

وی در اواخر سلطنت احمد شاه، سمت طبیب مخصوص او را بر عهده داشت و پس از روی كار آمدن رضا شاه نیز به عنوان طبیب مخصوص او به ادامة فعالیت پرداخت. در سال 1314ش.، ریاست تالار تشریح دانشكدۀ پزشكی به او محول و در سال 1318ش. به سمت كارمند پیوسته و رئیس كمیسیون پزشكی فرهنگستان انتخاب و بعد به نیابت ریاست فرهنگستان منصوب شد. در سال 1327ش.، وزارت بهداری به او واگذارشد، ولی پس از مدت كوتاهی به علت كسالت از كار كناره گرفت. دكتر امیراعلم در سال ۱۳۲۹ش. بازنشسته شد و در زمرۀ استادان افتخاری دانشكده درآمد.وى از اطباى تحصیل كرده تهران بود و چندین بار وزیر، نماینده مجلس و سناتور و چند سالى نیز طبیب خاص رضاشاه بود. / شرح رجال ایران، ج 5، ص 32.

 او با زرنگى موقعیت و منافع خود را در دوره قاجاریه و پهلوى حفظ كرد. بیمارستان زنان و كودكان امیر اعلم در سال 1335 ق. (1295 خ.) توسط ایشان تأسیس شد و مریض‌‌خانه نسوان نامیده شد. در سال 1322 خ. بخش زنان به بیمارستان زنان مقابل پیچ شمیران منتقل شد.

 وى در سال 1332 ق. (1292 خ.) بیمارستان دیگر[ى] با نام بیمارستان نظامیه احمدیه در میدان توپخانه در محل قورخانه كهنه تأسیس كرد كه بعدها تعطیل شد. / تاریخ تهران (حجت بلاغى)، ج 1، ص 268.

 طورى‌‌كه قهرمان میرزا سالور مى‌‌نویسد: «پس از اعلام انقراض قاجاریه امیر اعلم فوراً كاشى‌‌هاى سردر مریض خانه احمدیه را شكست. هر كس دید فحش داد.» / روزنامه خاطرات عین‌‌السلطنه، ج 9، ص 7385.

 امیر اعلم با افسر وثوق دختر حسن وثوق (وثوق‌‌الدوله) ازدواج كرد. / تهران به روایت تاریخ، ج 4، ص 2214.

 هنگامى كه سردار سپه اعلام كناره‌‌گیرى از قدرت كرد و به بومهن رفت، عده‌‌اى از طرف فراكسیون آزادى خواه تعیین شدند كه به بومهن نزد ایشان رفته و تقاضا كنند كه از تصمیم جدى خود برگردد. امیر اعلم یكى از آن افراد بود. / احزاب سیاسى ایران، ج 2، ص 76.