چراغ سردرخانه

چراغ سردرخانه
گواینکه شب هنگام رفت و آمد به طور کلی در تهران قطع می شد، اما آنچه اتفاق می افتاد، توامان با مشکل و گرفتاری بود. آمد و شد در کوچه های پیچ درپیچ تهران بسیار سخت و حادثه ساز بود. عابران و چهارپایان اغلب پایشان در چاله ها گیر می کرد و دچار شکستگی و دررفتگی می شدند. مهمترین عامل این حوادث تاریکی بود زیرا گذرگاه ها فاقد روشنایی بودند. بلدیه تازه تاسیس و بسیار فقیر و ضعیف بلحاظ مالی، تصمیم گرفت، تا برای حل مشکل از مردم شهر کمک بگیرد و بدین ترتیب آنان را موظف کرد تا سردرخانه ها چراغ روشنایی نصب کنند. مهم‌ترین نهادهای مدنی جدید که مستقیماً با اداره امور شهر سر و کار داشت، اداره بلدیه بود که در دوره محمدعلی شاه قاجار با تصویب مجلس شورای ملی دایر شد. نخستین قانون بلدی در ۱۰۸ ماده در ربیع‌الاول ۱۳۲۵/آوریل ۱۹۰۷ از تصویب مجلس گذشت و با عنوان کتابچه قانون بلدیه انتشار یافت. این کتابچه نخستین مجموعه قوانین جدی و جامعی است که درباره اداره شهرها و اجرای اصلاحات شهری و یا به تعبیر ماده اول آن برای… حفظ منافع شهرها و ایفای حوایج اهالی شهرنشین… در ایران فراهم گردید. برای این منظور اداره بلدیه در عمارتی در سبزه‌میدان تهران استقرار یافت و دکتر خلیل‌خان اعلم‌الدوله ثقفی (که طبیبی نیک‌نام و مردی مطلع و آزاداندیش بود) به شهرداری تهران منصوب شد و تا ۱۳۳۲ق./۱۹۱۴م. متصدی این مقام بود. بلدیه در ابتدای کار چون سازمان استخدامی وسیعی نداشت، بیشتر کارهای شهر را به مقاطعه می‌داد و این مقاطعه‌کنندگان و تشکیلاتی که در اختیار داشتند، همان‌ها بودند که پیش از آن در دوره استبداد هم این کارها را انجام می‌دادند. بلدیه در ۱۳۲۷ق./۱۹۰۹م ضمن اعلانی به عموم مردم، اهالی دارالخلافه را ملزم کرد تا ۵ روز برای نصب چراغ بر سردر خانه‌های خود اقدام کنند. (ناظم‌الاسلام کرمانی، محمد، تاریخ بیداری ایرانیان، ج۱، ص۵۲۱، تهران، ۱۳۶۳ش.) آن زمان اداره بلدیه بسیار فقیر بود. در ۵ ربیع‌الاول ۱۳۲۸ق./۱۷ مارس ۱۹۱۰م.، مجلس برای رفع فقر مالی و ضعف بودجه بلدیه، قانونی با عنوان مالیات بلدی بر وسایل نقلیه از تصویب گذراند. به موجب این قانون، بر کلیه وسایل نقلیه شهری مالیات بسته شد و دولت اجازه یافت از هر اتومبیل ماهانه ۵ تومان، از هر درشکه ۱۲ قران، و از هر کالسکه ۱۵ قران مالیات بستاند.( مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من، ج۲، ص۳۲۴، تهران، ۱۳۷۱ش.)