میدان توپخانه عصر ناصری و دروازه های آن
دهه ۱۲۸۰ق. به سبب آنکه بیشتر دروازه و سردرهای مهم تهران در این دوره ساخته شدند، نیز شاخص است. دستکم ۱۶ دروازه و سر در را میتوان برشمرد که طی این دهه ساخته شد که ۱۲ تا از آنها دروازههای محدوده جدید شهر بودند و از اینرو ساختمان آنها باید پس از اعلام توسعه شهر در ۱۲۸۴ق. /۱۸۶۷م. آغاز شده باشد. بقیه سردرها در پیرامون ارگ و در محل اتصال آن با میدانها و معبرهای مهم شهر ساخته شد.
دروازه ناصریه (۱۲۸۲ق./۱۸۶۵م) در محل اتصال خیابان ناصریه به بیرون شمال شهر، جایی که چند سال بعد میدان توپخانه ساخته شد.
سردر موسوم به باب همایون (دروازه دولت میدان توپخانه) و سردر الماسیه که به ترتیب در انتهای شمالی و جنوبی خیابان باب همایون در ۱۲۸۸ق. در زمان تعریض و بنای این خیابان ساخته شد.
گذشته از اینها، سردر عالیقاپو و سردر نقارهخـانه در شمال و جنوب میـدان ارگ (که اساس آنها از دورههای پیشین بود) به احتمال بسیار در ۱۲۸۱ق.، همزمان با ایجاد طرحهای جدید در این میدان و تبدیل آن به باغ گلشن تجدید بنا شد.
درسال ۱۳۰۱ق. در سردر عالیقاپو دوباره تغییراتی داده شد. این کار به مباشرت آقاعلی امینحضور صورت گرفت.
محدوده شهر در ۱۲۸۴ق. براساس مدلی فرنگی طرحریزی شد. موقعیت محدوده جدید نسبت به شهر قدیم به شکلی در نظر گرفته شده بود که بیشترین سطح خالی و فضای توسعه در قسمت شمال و غرب آن واقع شد. این انتخاب مبتنی بر دیدگاه صرفه اقتصادی برای فروش زمینهای مرغوبتر بود، زیرا بیشتر فضای توسعه را در جهتهایی پیشبینی کرده بود که نسبت به شهر قدیم در بلندی واقع شده، و نسبت به موقعیت ورود آب قناتها به شهر مقدم بر آن بود؛ پس بیشترین تقاضای مؤثر و بالفعل متوجه خرید زمین در سوی شمال و غرب بود. سند بسیار جالبی از توصیه یکی از دولتمردان، شاید میرزاعیسای وزیر، به ناصرالدینشاه در دست است که در آن به تفصیل به منافع مالی که از توسعه شهر و ترقی قیمت اراضی خالصه میتواند عاید خزانه شود، سخن رفته است.(گنجینه، دفتردوم، ج۱، ص۱۹۰، ۱۳۶۸ش.)