مدرسه معمارباشی
این مدرسه در محله عودلاجان در باغ پسته بک، قراردارد. بنيانگذار مدرسه علمیه معمارباشی، میرزا ابوالحسن معمار اصفهانی (درگذشته 1305ق.) است. این مدرسه را مدرسه صنیعیه و مدرسه میرزا ابوالحسن معمار نیز می خوانند. میرزا ابوالحسن دارای منصب معمارباشی و ملقب به صَنیع‌ُالمُلک بود و تا هنگام مرگ منصب معمارباشی را در دربار ناصرالدین‌شاه قاجار داشت.(شیخ‌الحکمایی، ص۲۵.) ساختمان این بنا در سال ۱۳۰۳ق پایان یافت. کتیبه سنگی سردرِ مدرسه، حاوی وقف‌نامه به‌نام واقف آن و موقوفاتی است که برای مخارج و نگهداری مدرسه و مسجد، وقف شده است.
این مدرسه از مدارس علمیه تهران و از ابنیه عصر قجر است که در کنار مسجدی به‌همین نام در محله امامزاده یحیی قرار دارد و توابع مدرسه مروی تهران است و زیرنظر متولی آن فعالیت دارد. در ۱۸ آبان ۱۳۷۸ش. به‌شماره ۲۴۴۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.(شیخ‌الحکمایی، «مسجد-مدرسه معمارباشی تهران»، وقف؛ میراث جاویدان، بهار ۱۳۸۱ – شم ۳۷. ص۲۶) گفته اند میرزا کوچک خان جنگلی در این مدرسه تحصیل کرده است.
نهضت مشروطه در شهر تهران با تشکل آزادی‌خواهان در ۱۳۲۲ق./۱۹۰۴م در همین دوره آغاز شد. درخواست تأسیس عدالت‌خانه نخستین‌بار از سوی مردم در ۱۶ شوال ۱۳۲۳ق./۱۵ دسامبر ۱۹۰۵م، هم‌زمان با هجرت علما به آستانه حضرت عبدالعظیم و تحصن در آن‌جا در اعتراض به استبداد علاءالدوله حاکم تهران مطرح شد. این نخستین‌بار بود که از مجلس رسیدگی به عرایض متظلمین و از عدالت‌خانه به عنوان یک نهاد سیاسی مشخص سخن گفته شد و تشکیل آن همچون یک خواست همگانی صریحاً اعلام گردید. این تحصن سرانجام در ۱۶ ذیقعده ۱۳۲۳ق./۱۳ ژانویه ۱۹۰۶م، پس از یک ماه با وعده مظفرالدین شاه برای تدوین و اجرای قانون به پایان رسید.(ملک‌زاده، ج۱، ص۳۰۸-۳۱۰، ۱۳۷۱ش.)علما آنگاه در باغ گلستان و تخت مرمر با شاه ملاقات کردند؛ اما استبداد عین‌الدوله حاکم تهران همچنان ادامه یافت. این فشار سرانجام در ۱۸ جمادی‌الاول ۱۳۲۴ق./۱۱ ژوئیه ۱۹۰۶م، با درگیری قزاقان با طلاب مدرسه و مسجد حاج ابوالحسن، و زخمی شدن ادیب‌الذاکرین و کشته شدن سیدعبدالحمید(نخستین شهید مشروطه ایران نام گرفت.) نهضت را وارد مرحله دوم کرد. به دستور صدرالعلما پیکر عبدالحمید از بالای امامزاده یحیی تا مسجد جامع تشییع گردید. بازار بسته شد و مردم در مسجد جامع برای تأسیس عدالت‌خانه تحصن کردند. در روز جمعه ۲۰ جمادی‌الاول ۱۳۲۴ق/۱۳ ژوئیه ۱۹۰۶م که تمام صحن مسجد و اتاق‌ها و شبستان‌ها و حتی پشت‌بام‌ها و گوشه و کنار مملو از جمعیت بود، در برابر مسجد آقاموسی، نرسیده به چهارسوق بزرگ بازار، درگیری خونینی میان متحصنان و نظامیان رخ داد. علما تصمیم به هجرت به عتبات گرفتند و تجار تهران در سفارتخانه انگلیس، در خیابان علاءالدوله متحص شدند. (ناظم‌الاسلام کرمانی، ج۱، ص۴۰۸-۴۱۴، ۱۳۶۳ش.)
معماری بنا
بنای مدرسه در دو طبقه و دارای ۲۴ حجره، دو مَدرَس، یک شبستان بزرگ، یک انبار و یک کتابخانه است. مصالح اصلی بنا آجر است با تزئیناتی چون یزدی‌بندی و مقرنس، کاسه‌بندی و کاشی‌کاری. کتبیه‌سردرِ مدرسه به‌خط محمدابراهیم تهرانی مشهور به میرزاعموخوشنویس و نستعلیق‌نویس قرن سیزدهم و حَجّاری آن، کار استاد عبدالرسول حَجّار است.
کتابخانه
(۶۵۲ جلد کتاب، ابتدا وقف شد اما امروز فقط ۱۰۸ نسخه باقی است. مجمع ذخائر اسلامی «فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه مدرسه معمارباشی تهران» را (جمع‌آوری سید محمدحسین حکیم) نشر داده است.
تمامی مطالب سایت تحت حمایت قانون «حقوق مولفين» میباشد.
هرگونه سوءاستفاده به هر شکلی يا انتشار مطالب در سایتها یا نشریات، بدون کسب اجازه از مولف و بدون ذکر منبع اکيدا ممنوع است.
همچنین استفاده از مجموعه مقالات بصورت یکجا ممنوع میباشد
تمامی حقوق برای وبسایت تهران نامه محفوظ است. | طراحی و توسعه توسط رایانیتا