بازار تهران

بازار تهران
شاه تهماسب در لشکرکشی‌هایش برای مقابله در برابر تهاجمات ازبک‌ها گاه از تهران به عنوان اردوگاه استفاده می‌کرد و بی‌تردید به اهمیت نظامی این شهر واقف بود. (شاه طهماسب، تذکره، ج۱، ص۱۴-۱۵، ۱۳۴۳ق/۱۹۲۴م.؛ غفاری قزوینی، تاریخ جهان آرا، ج۱، ص۲۹۲-۲۹۳، ۱۳۴۳ش.؛روملو، احسن التواریخ، ج۱، ص۳۶۳، ۱۳۵۷ش.) از این‌رو به دستور او در ۹۶۱ق./۱۵۵۴م. در تهران بازاری ساختند و بارویی بر گرد شهر کشیدند. درازای این بارو، یک فرسنگ یعنی حدود ۶ هزار گام بود و ۱۱۴ برج به عدد سوره‌های قرآن کریم، و ۴ دروازه داشت. در هر برجی یک سوره از قرآن مجید را دفن کرده، و بر گرد بارو نیز خندقی کنده بودند. (رازی، هفت اقلیم، ج۳، ص۷، ۱۳۴۰ش.؛ مجدی، زینت المجالس، ج۱، ص۷۶۸، ۱۳۴۲ش.؛بافقی، مختصر مفید، ج۱، ص۱۲۱، ۱۹۸۹م.، هدایت، روضة الصفا، ج۹، ص۱۹۷، ۱۳۳۹ش.؛ اعتمادالسلطنه، مرآة البلدان، ج۱، ص۸۲۸، ۱۳۶۷ش.)تهران برپایه برج و باروی شاه طهماسبی و بر حسب خیابان‌های کنونی آن، از شمال به خیابان چراغ برق (امیرکبیر)، میدان توپخانه (امام خمینی) و خیابان سپه (امام خمینی)، از شرق به خیابان ری، از جنوب به خیابان مولوی و از غرب با اندک انحرافی به خیابان شاپور (وحدت اسلامی) محدود بوده است.( کریمان، ج۱، ص۱۲۹، ۱۳۵۵ش.) دروازه‌های چهارگانه تهران عبارت بودند از: ۱. دروازه حضرت عبدالعظیم یا دروازه اصفهان در جنوب تهران. این دروازه در جانب شمالی خیابان مولوی امروزی، ابتدای بازار دروازه یا بازار حضرتی واقع بوده است. این بازار را به سبب آن‌که به روی جاده حضرت عبدالعظیم باز می‌شد، «بازار حضرتی»، و از آن‌جا که به دروازه می‌رسید، «بازار دروازه»، و خود دروازه را به سبب آن‌که به روی جاده اصفهان باز می‌شد، «دروازه اصفهان» نیز می‌گفتند. ۲. دروازه دولاب در شرق تهران آن زمان، در خیابان ری حدود سه راه بوذرجمهری (۱۵ خرداد کنونی) در مدخل بازارچه نایب‌السلطنه. ۳. دروازه شمیران در شمال شرقی تهران قدیم در مدخل خیابان پامنار نرسیده به خیابان چراغ برق (امیرکبیر). ۴. دروازه قزوین در غرب تهران آن روزگار، حدود میدان شاپور (وحدت اسلامی) در مدخل بازارچه قوام‌الدوله.(کریمان، حسین، ج۱، ص۱۲۳-۱۲۵، ۱۳۵۵ش.؛ معتمدی، ج۱، ص۲۴-۲۵، ۱۳۸۱ش.)