کارخانه هواپیماسازی شهباز

کارخانه هواپیماسازی شهباز – این کارخانه به دستور رضاشاه در دوشان تپه تأسیس و سه نوع هواپیما در آن ساخته شد. ایران با شروع دهه ۱۳۱۰ به منظور گسترش قوایی هوایی خود شروع به خرید هواپیماهای جنگی کرد. رضاشاه برای کاستن هزینه‌های خرید فرمان تأسیس این کارخانه را داد و مرداد ۱۳۱۲ مهندسی سوئدی به نام N.H Larsson مامور برنامه‌ریزی و ساماندهی این کارخانه شد. لوازم مورد احتیاج از کشورهای مانند فرانسه و بریتانیا و شرکت پرت اند ویتنی سفارش‌ داده شد و آبان ۱۳۱۴ ده‌ها کارگر و تکنسین کار خود را آغاز کردند. شهباز به‌طور رسمی ۲۱ شهریور ۱۳۱۵ افتتاح شد و ۲ بریتانیایی، یک ایتالیایی  و ۴۱ ایرانی مشغول کار در این کارخانه شدند. همچنین کاپیتان Walker به همراه Frank Knight  به عنوان جایگزین N.H Larsson برای مدیریت کارخانه انتخاب شدند.

نخستین هواپیماهای ساخته شده در کارخانه شهباز، پنج بمب افکن دهاویلند تایگرمث بود که در مهر ۱۳۱۶ تکمیل و زمستان همان سال توسط خلبان افخمی تست پرواز شدند. همچنین در بهار ۱۳۱۷ پنج فروند هاوکر آداگز آماده شد و تحویل نیروی هوایی شاهنشاهی ایران شد. رضاشاه ۳۱ خرداد ۱۳۱۷ از کارخانه بازرسی کرد و به او گفته شد تا زمستان امسال پنج فروند دهاویلند تایگرمث و پنج فروند هاوکر آداگز دیگر آماده می‌شود.

سال ۱۳۱۷ کارخانه گسترش یافت و اسفند ماه پنج فروند تایگرمث و بهار ۱۳۱۸ پنج فروند هاوکر آداگز آماده تست پرواز شد. خرداد ۱۳۱۸ قطعات بیست فروند تایگرمث بریتانیای توسط راه‌آهن وارد تهران شد تا در کارخانه هواپیماسازی شهباز مونتاژ شود. تولید بدنه هواپیما در بهمن ۱۳۱۸ آغاز شد و طرح‌هایی در دست اقدام بود برای تولید هواپیماهای جنگی.

بسته شدن کارخانه

با شروع جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط بریتانیا و شوروی، کنترل کارخانه شهباز و هواپیماهای نیروی هوایی شاهنشاهی به دست بریتانیا افتاد. پرسنل کارخانه از کار اخراج و ساخت هواپیما متوقف شد. همچنین واحد ۱۳۸ تعمیرات و نگهداری بریتانیا در طول زمان اشغال ایران، از امکانات کارخانه برای پشتیبانی نیروی هوایی بریتانیا استفاده کرد. ده فروند هواپیمای کورتیس H-75A-9 آمریکایی که برای مونتاژ در این کارخانه تحویل ایران شده بود، در حالی که هنوز قطعات آن‌ها در جعبه بود توسط بریتانیا غارت و به هندوستان برده شد. این هواپیماها در هندوستان به نام Mohawk IV نامگذاری شد.

«Imperial Iranian AirForce»

 WEBDS9R. «HISTORY OF THE IMPERIAL IRANIAN AIR FORCE». www.iiaf.net.

 «The Iranian Air Force 1924-1941 | Kaveh Farrokh». kavehfarrokh.com