ژیان

ژیان - خودروی بسیار اقتصادی کارخانه سیتروئن فرانسوی است. شرکت سیتروئن در سال ۱‍۹۱۹ توسط آندره سیتروئن تاسیس شد. در سال 1948 شرکت خودروسازی سیتروئن فرانسه از نخستین خودرو دو سیلندر جدید خود به نام «دیان» (در ایران: ژیان) رونمایی کرد. ژیان از سال ۱۹۶۷ تا ۱۹۸۳ در ایران‌، پرتغال، آرژانتین، یوگسلاوی (اسلوونی) و بلژیک مونتاژ شد. خودروی کوچک دو سیلندری با نام سیتروئن ۲CV  یا «دودوش» را در نمایشگاه سالانه اتومبیل پاریس به نمایش گذاشته بود؛ خودرویی نسبتا ارزان و کم مصرف که طراحی جالب و یگانه‌ای داشت. در پی توسعه اقتصادی دولت ایران در دهه چهل و موافقت با تولید اتومبیل در کشور، شرکت سهامی تولید سیتروئن ایران با سرمایه اولیه شانزده میلیون تومان تاسیس می شود. آنتوان آیسه در سال ۱۳۴۵ با خرید قطعه زمینی وسیع به مساحت 24 هکتار (240 هزار متر مربع) به بهای متری سه ریال از ارتش ایران، زمینه تاسیس سایپا را فراهم کرد. آیسه یک شهروند ارمنی لبنانی‌ایرانی بود. به دلیل اصالت لبنانی وی رابطه زیادی با فرانسوی‌ها داشت. او با کمک کریستین اودس که از مدیران سیتروئن فرانسه و همکلاسی دوران تحصیل فرزند آیسه بود، کار را با سیتروئن آغاز کرد. البته در آن زمان مشخص نبود با وجود انبوه خودروهای آلمانی و آمریکایی در ایران، سیتروئن چه آینده‌ای دارد اما آیسه معتقد بود طبقه متوسط در حال شکل‌گیری ایران، نیاز به خودرویی کم مصرف و اقتصادی دارد. در سال 1345 گروهی از متخصصان و سرمایه گذاران اروپایی وارد ایران شدند. تصمیماتی اتخاذ گردید. این کارخانه در سال 1347 اولین محصولات خود را که وانت آکا و سواری ژیان بود، به بازار عرضه کرد. در آن روز تولیدات کارخانه با روش دستی و بدون تجهیزات مدرن و تکنولوژی پیشرفته محصولات خود را تولید می کرد. نکته جالب توجه اینکه تعدادی از ژیان ایران به ابوظبی که امروز آخرین مدل خودروهای جهان را دارد، صادر شد. سیتروئن دایان یا ژیان با قیمت ارزان و هزینه نگهداری کم مناسب و محبوب جوانان و خانواده های کم درآمد بود. در سال ۱۳۵۲ پس از توافقنامه ای با شرکت خودروسازی فرانسوی رنو، رنو ۵ در مدل‌های ۲ و ۴ در توسط سایپا به بازار عرضه شد. در سال 1353 شرکت سیتروئن با آوردن تجهیزات مدرن و توسعه کارخانه محصولات فراوانی را عرضه کرد، ژیان مهاری و ژیان پیکاپ (وانت اتاق دار) هم تولید شد. در اوایل پیکان ۱۷ هزار تومان و ژیان ۱۲ هزار تومان(ابتدا 8 هزار تومان بود) بود. موتور آن دو سیلندر  و حجم ۴۳۵ سی سی بود. بعد به ۶۰۲ سی سی افزایش یافت. وزن خالص آن ۶۴۰ کیلوگرم و ٥لیتر در ۱۰۰ کیلومتر بنزین مصرف می کرد. به‌صورت دستی می‌ شد ارتفاع خودرو را تنظیم کرد. ژیان، سیستم جرقه زنی داشت، از نوع کوئل دوبل و فاقد دلکو بود. توان لازم برای حرکت در خیابان‌های سربالایی را نداشت. سیستم تعلیق آن به صورت دو استوانه است و شبیه نوعی کمک فنر که به چرخ‌ها متصل می‌شود. شرکت سایپا تولید آن را از سال ١٣٦٠ متوقف کرد و رنو ۵ را جایگزین آن نمود. کلکسیونرها برای ژیان تولید ۱۹۶۱ را ۱۷۲ هزار یورو پول پرداخت کردند. خودرو مورد استفاده در مجموعه تلویزیونی مشهور خانه به دوش یا مراد برقی، ژیان بود. پس پیروزی انقلاب ۱۳۵۷، دولت ایران، شرکت سایپا را در ۱۶ تیر ۱۳۵۸ به مالکیت خود درآورد و سایپا، از آذر ۱۳۶۰ زیرنظر سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران قرار گرفت. ژیان رقیب پیکان بود. ژیان برای خانواده های کم بضاعت‌تر تولید می‌شد. در مجموع 5 میلیون دستگاه از مدل‌های مختلف ژیان در جهان تولید شده است. گروهی از گردشگران فرانسوی فاصله ۱۴ هزار کیلومتری بین پاریس تا اصفهان را با ژیان پیموده‌اند. معروف بود این خودرو چپ نمی کند. وزن خودرو سبک، تعمیرش ساده و مصرف سوخت خودرو هم بسیار پایین بود. خودرویی که یک موتور دو سیلندر هوا خنک داشت و تعمیر و نگهداری آن کم‌هزینه و آسان بود. تولید ژیان تا سال ۱۳۵۹ ادامه داشت و در این مدت بیش از ۱۲۳ هزار دستگاه از این خودرو تولید شد. بعدها اسم سیتروئن از اسم شرکت حذف شد در نهایت به «شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل» تغییر کرد و نام سایپا (SAIPA) از حروف اول ترجمه فرانسه این اسم استخراج شد. بنگرید به کارخانه سایپا.