دستورالعمل وظایف اداره احتسابیه

دستورالعمل وظایف اداره احتسابیه -  كامران میرزا نایب‌‌السلطنه در اجراى دستخط شاه دستورالعمل مفصلى درباره وظایف اداره احتسابیه به اعتمادالسلطنه ابلاغ نمود:

 «... اولاً، هر چه از دیوارها كه به میل صاحب‌‌خانه تجدید مى‌‌شود یا جاهاى معیوب كه احتساب شهر خرابى و مرمت آن را لازم مى‌‌داند باید طاق نماسازى شده و تدریجاً همه دیوارهاى شهر طاق‌‌نماسازى شود. سنگفرش كوچه‌‌ها نیز حد خانه و سهم ملك هركسى است باید صاحب آن را با قید التزام مأمور و مكلف به ساختن و مرمت آن داشت و پس از اتمام تحویل اداره احتسابیه بدهند كه حفظ كند.

 ثانیاً، مجراى آب خانه را... بسازند و هر صاحب خانه كه نسازد آب به او داده نشود.

 ثالثاً، خاكروبه و خاكستر و كثافاتى كه در خانات... جمع شده است مجبور داشت... پاك كرده...

 رابعاً، خاكروبه‌‌هایى كه در بعضى اراضى... ریش سفیدان آن محله و یا صاحب ملك باید تكلیف و قدغن نموده پاك نمایند... از كثافات محفوظ دارد.

 خامساً، باید رختشوى‌‌خانه ساخته شود لیكن به مردم محله نمى‌‌توان تحمیل كرد، بلكه از وجوه دیوانى باید ساخت، عجالتاً یكى به طور نمونه، اداره احتسابیه باید بسازد...

 سادساً، اگر كسى بخواهد شارع عام را ضبط كند و ملك خود را اگرچه به قدر شبرى (وجبى) باشد به شارع و معبر عام بسط و تجاوز دهد باید اداره منع نماید... فى جمادى‌‌الثانیه لوى‌‌ئیل 1297.

 صورت رقم دویم در تقسیم میاه دارالخلافه باهره معتمدالسلطان صنیع‌‌الدوله بر حسب اراده همایونى روحنافداه و تصدیق وزرا و اعضاى مجلس محترم شوراى كبرى تقسیم میاه دارالخلافه مباركه ناصرى و اداره قنوات شهر از وقفى و غیر وقفى كه مربوط به اداره احتسابیه... به عهده كفایت شماست.

 قنات حاجى علیرضا، رشته قنات مرحوم نظام‌‌الدوله مشهور به حاجى شهاب الملكى، رشته قنات حاجى محمدعلى معروف به امین الملكى...

 اولاً، میراب و سایر مأمورین و عمله قنوات، چون از این تاریخ به بعد مواجب و ممر معاش مخصوص خواهند داشت، بر خلاف سنوات سابقه دیگر حق تعارف و توقع از شاربین محال نخواهند داشت.

 ثانیاً، باید ثبت اسامى بیوت و حمامات و خانات و باغ و كارخانه و مساجد و هرگونه مكانى كه حق آب از هر قناتى دارد و در تحت آن واقع است میراب و مأمورین آن قنات برداشته صورت صحیحى به اسم مالك و مستاجر و قدر شرب هر یك به اداره بسپارند.

 ثالثاً، مالك و مستاجر امكنه شاربه از هر قنات صورت حال و اندازه شرب خود را به میراب‌‌ها باید بسپارند.

 رابعاً، نهایت دوره گردش آب در تابستان ده روز و در سایر فصول... اقتضاى كم و زیاد آب باید بوده باشد.

 خامساً، مجراى آب‌‌ها قبل از اجراى آب باید به دقت تمام از هرگونه كثافات... پاكیزه باشد.

 سادساً، هر مجراى آبى كه مضر توسعه راه و تنظیف شوارع بوده باشد... میراب‌‌ها به چنین اشخاص آب ندهند.

 سابعاً، كثافت رطب و یابس میان جوى آب ریختن و كهنه و لته شستن را باید بالمره قدغن اكید و منع شدید كرد...

 ثامناً، هر در خانه و هر محل و مكانى باید نمره معینى... داشته باشد.

 تاسعاً، اختیار جمیع میراب‌‌ها با اداره احتسابیه و تنظیفیه است. فى شهر رجب المرجب لوى ئیل 1297ق.» / روزنامه ایران، ش 421.

 در پى ابلاغ این دستورالعمل، اعتمادالسلطنه مقررات جدید اداره احتسابیه و تنظیفیه دارالخلافه را به شرح زیر براى اطلاع عموم اهالى تهران در روزنامه ایران منتشر و به مورد اجرا گذاشت:

 1. اداره احتسابیه و تنظیفه شهر دارالخلافه مأمور است كه تمام شهر قدیم و جدید را از خیابان‌‌هاى دولتى و شوارع و كوچه‌‌ها و محله‌‌ها پاك و تمیز نگاه داشته... هیچ نوع كثافت و زبیل در هیچ جا دیده نشود.

 2. اداره مأمور است كه مجارى میاه و انهار سرپوشیده را به وسایل معینه پاكیزه و تمیز دارد...

 3. اداره مأمور است پس از خاكروبه و زبیل كه پیش از این جمع شده آنچه از ارگ مبارك است... اماكن را تمیز و پاكیزه [نگه دارد].

 4. در قبرستان‌‌هاى داخل شهر كه ممنوع از دفن اموات است از قبیل قبرستان دروازه شمیران و غیره نباید لهذا دفن نمایند...

 5. مجلس حفظ الصحه حق دارد كه هر چه در باب نظافت مقتضى بداند به اداره اطلاع دهد تا مجرى نمایند.

 9. دیوارهاى رو به خیابان و شوارع عمده عموماً طاق نما و اندود خواهد شد، اما على العجاله این حكم درباره دیوارهایى كه به یك جهتى خراب و تعمیر مى‌‌شود مجرى خواهد بود.

 10. هرگونه بنایى از این تاریخ به بعد مى‌‌شود و مدخلیتى به كار شوارع و معابر دارد از احداث ابنیه جدیده... همه باید با اجازه اداره باشد و به دستورالعمل و نقشه مهندس مخصوص اداره ساخته شود.

 11. راه‌‌هاى پیاده رو یعنى پشت دیوارها نیز عموماً باید سنگفرش شده...

 12. قطعه زمین‌‌هاى بایر غیر معمور... دیوارى دورش كشیده شود كه از ریختن خاكروبه و كثافت... محروس بماند.

 13. براى تكمیل نظافت شهر... رختتشوى‌‌خانه‌‌ها وضع و ساخته خواهد شد.

 17. مقابل دكاكین واقعه در بازار و كوچه ریختن اشیا و ارزاق و گذاردن صندوق و نیمكت... احدى نباید از محل طبیعى خود تجاوز كند.

 18. بعضى از اعمال از قبیل هیزم شكنى و غیره كه در میان دكان ممكن نیست باید به كاروانسراها و میدان‌‌هایى كه غیر مانع از عبور و مرور است حمل شود و در آن‌‌جا باید به این اعمال بپردازند...

 21. كسبه دوره گرد حق معطلى و توقف در راه‌‌ها را ندارند... .

 22. به واسطه ساختن بالاخانه‌‌ها مابین دو كوچه را به هم اتصال دادن و طاق و سردر ساختن به‌‌طورى‌‌كه مانع روح و صفا و باعث عبور كردن از سقف آن كوچه به این كوچه بوده باشد... مأمورین حق خرابى دارند.

 23. هر بنایى كه در آن خللى راه یافته و احتمال خطر دارد خراب خواهد شد... .

 25. چاره ناودان‌‌ها به نوعى كه اسباب ترشح و كثافت نگردد بر اشخاص... لازم است...

 27. خشك كردن پئین (پِهن) و سوخت در كوچه‌‌ها و نیز خاكستر حمام‌‌ها در معابر ممنوع و قدغن است... .» / روزنامه ایران، ش 442.