ایوان

صفه و طاق / برهان قاطع.

 صفه و طاق عموماً عمارتى را گویند كه شكل آن محرابى و هلالى باشد / آنندراج.

 نشستنگاه بلند كه بر آن سقف باشد، در كوشك و دالان بزرگ. / غیاث؛ لغتنامه.

 در بناهاى سنتى بخشى از مجموعه فضاى معمارى را ایوان گویند. در بناهاى مهم و بزرگ، فضایى مجزا از دیگر عناصر تشكیل دهنده فضاى ورودى به شمار مى‌‌رود. در روند توسعه و تكامل اجزا و عناصر فضاى ورودى مساجد، ایوان نیز به عنوان بخشى از فضاى ورودى مورد استفاده قرار گرفت. از دوره ایلخانان آثارى مانند مسجد جامع ورامین بر جاى مانده است كه ایوان در آن‌‌ها به عنوان یكى از اجزاى فضاى ورودى مورد استفاده قرار گرفته است. در این نوع بناها، دالانى كه در امتداد محور درگاه و پیش طاق ورودى قرار دارد به وسط ایوان مجاور حیاط متصل شده است و به این ترتیب ایوان داراى كاركرد یك فضاى ارتباطى شده است.

 چنان‌‌كه پیش‌‌تر اشاره شد در پى روند تكامل طراحى فضاهاى ورودى مساجد، راه حلى ابداع شد كه بر اساس آن ارتباط هشتى به حیاط توسط دالان‌‌هایى كه در كنار ایوان قرار داشتند، صورت مى‌‌گرفت. در این حالت ایوان به عنوان یك فضاى اصلى كاركرد داشت.

 معمولاً در بناهاى برونگرا یا كوشكى علاوه بر چهار ایوان كه داراى یك شكل منظم هندسى هستند، یك یا دو ایوان به عنوان پیش طاق نیز مورد استفاده قرار مى‌‌گرفته است كه غالباً شكل آن با سایر ایوان‌‌ها تفاوتى نداشته است.» / فضاهاى ورودى در معمارى سنتى، ص 79.