انجمن انسانیت یا محال ثلاثه

مجمع یا انجمن انسانیت، توسط عده‌‌اى از اهالى ولایات سه‌‌گانه تفرش و آشتیان و گرگان كه در تهران ساكن بودند، در اوائل شوال 1325ق. تأسیس شد و در روز پنجشنبه 25 ذى‌‌الحجه رسماً افتتاح شد. (صوراسرافیل، ش 18، ص 5) جلسات آن به صورت هفتگى در روزهاى یكشنبه در مركز انجمن واقع در گلوبندك خانه مرحوم میرزا صالح مجتهد عرب تشكیل مى‌‌شد. / حبل‌‌المتین ش 214 ص 4.

 انجمن ظاهراً مبلغى حق ورودى براى اعضا تعیین كرده، كه عین‌‌السلطنه مقدار آن را سه هزار ذكر كرده است. / خاطرات عین‌‌السلطنه، ج 3، ص 1940.

 مطابق ماده سوم نظامنامه انجمن، عموم اعضاء آن موظف به انتخاب یك هیأت بیست و چهار نفرى براى اداره امور مجمع بودند، ملاك گزینش آنان اشتهار به درستى، دیانت، علم، اطلاع و شرف، تعیین شده بود. / حبل‌‌المتین، ش 242، ص 4.

 هیأت رئیسه متشكل از رئیس و سه نفر نائب رئیس بود، كه هر كدام برحسب اكثریت آراء اعضاى انجمن انتخاب مى‌‌شدند. بر این اساس پس از تشكیل انجمن و اقدام به انتخابات، مستوفى‌‌الممالك وزیر جنگ به ریاست و ممتحن‌‌السلطنه، معزالسلطان و انتظام‌‌السلطنه سردار منظم به نیابت وى انتخاب شدند. برخى از اعضاى این انجمن عبارت بودند از: میرزا یحیى‌‌خان پسر میرزا عباسعلى آشتیانى، میرزا حسین‌‌خان گرگانى، قاسم آقاى خیاط، مشهدى حسن تفرشى، محمدحسن بقال، محمود پاره‌‌دوز و میرزا رضاى فراش. / حیات یحیى، ج 2، ص 318.

 اهداف انجمن علاوه بر تقویت اساس مشروطیت و فرمانبردارى از احكام مجلس مقدس، خدمت به عالم انسانیت نیز ذكر شده بود. در كنار هدف مذكور، انجمن بر این نكته تاكید داشت كه تلاش خواهد كرد تا هر یك از اعضا كه حقوق بى‌‌قاعده و زیاد از خرج متعارفى خود دارد، به ملت تقدیم كند. / حبل‌‌المتین، ش 183، ص 4.

 انجمن در همان هفته‌‌هاى نخستین حیات خود دست به تأسیس چهار مدرسه ابتدائى در ولایات سه‌‌گانه تفرش، آشتیان و گرگان و یك مدرسه علمى زد و مسئولیت بستن سد ساوه را نیز بر عهده گرفت. / صور اسرافیل، ش 18.

 انجمن انسانیت در سال 1325ق. / 1907 - 8، به انتشار روزنامه‌‌اى به همین نام دست زد. / تاریخ مطبوعات، ادوارد براون ص 239.