ابن بابویه

ابوجعفر محمد بن على بن الحسین بن موسى بن بابویه قمى ملقب به صدوق و ثقة المحدثین از علماى شیعه و محدثین قرن چهارم هجرى بود كه به سال 380 ق. (برخى اسناد 381 ق) درگذشت و در رى مدفون گردید. / رى باستان، ص 425.

 نام پدرش ابوالحسن على بن الحسین (متوفى 329 ق.) و از بنى اعمام شمس الاسلام حسكا است. / روضات الجنات، ص 389.

 بقعه ابن بابویه در رى نزدیك برج طغرل قرار دارد. این بقعه به صورت هشت ضلعى از خارج جلب نظر مى‌‌كند. مدخل اصلى آن از سمت شرق است كه از ایوان به رواق و از آن‌‌جا به داخل حرم ]به[ مربع وسیعى منتهى مى‌‌گردد. تمام بنا از آثار عهد فتحعلى شاه قاجار به نظر مى‌‌آید و هیچ اثر و نوشته قدیمى در آن دیده نمى‌‌شود. كتیبه‌‌اى به خط نستعلیق شیوا مشتمل بر سوره كوثر و آیه نور و سوره عصر به خط میرزا عمو از خوش‌‌نویسان عصر ناصرالدین شاه قاجار در ایوان نصب است، كه تاریخ ندارد.

قبرستان ابن بابویه

 در داخل حرم لوحه‌‌اى بر دیوار قرار دارد كه توسط حاج میرسیدهادى افجه‌‌اى در ربیع الاول 1354 ق. / 1214 خ. نوشته و نصب گردیده است و در آن با عبارات بسیار عالمانه و مفصل شرح جامعى درباره صاحب مرقد یعنى ابن بابویه درج است كه در سنه 380 از هجرت در شهر رى وفات نموده است. مرحوم دهخدا كنیت او را ابوالحسن نوشته است.

 راجع به تلفظ ابن بابویه كه اغلب مشكل ساز است علامه قزوینى تحقیقى بسیار سودمند دارد: «بابویه از نام‌‌هاى معمول قرون وسطى و مصغر باب به معنى پدر است یعنى پدرك و به اصطلاح مردم فرانسوى Petit-Pere و همانند آن است كه نام‌‌هاى خالویه، مصغر خال و عمو، مصغر عم و نیز كاكویه، جاذویه و حسنویه و سیبویه و قولویه، نقطویه، درستویه و ماجلیلویه.» / یادداشت‌‌هاى مرحوم علامه قزوینى، ج 7، ص 152.

 در تلفظ «ویه» دو وجه جایز است «قروَیه» و «قروُیه» همچون سیبوَیه و سیبوُیه. این پساوند تصغیر و ترحیم و تلطف و تعطُف در سابق «اُوى، اویه» بوده است. / همان مرجع، ص 286.

 در صفحه 47 كتاب نام شهرها و دیه‌‌هاى ایران احمد كسروى، در این زمینه آمده است: «ایرانیان این عادت را داشته‌‌اند كه برخى نام‌‌ها را كوتاه نموده بر آخر آن (ویه) بیفزایند، چنان‌‌كه فضل‌‌الله را فضلویه كرده‌‌اند و اصل شیرویه گویا شروین بوده...»

 براساس این نظریات و تلفظ كلماتى چون مشكویه، وجه غالب همان «وُیه« است یعنى تلفط ابن بابویه بر وزن (گیاه) بابونه خواهد بود.

 برخى از مدفون‌‌شدگان در گورستان ابن بابویه:

 میرزا ابوالحسن حكیم متخلص به جلوه، علامه میرزا سلیمان تنكابنى، علامه على اكبر دهخدا، اشرف‌‌الدین گیلانى نسیم شمال، میرزاده عشقى، جهان پهلوان تختى و...

مقبره پهلوان تختی در ابن بابویه